Qarabağ Azərbaycanın elm və mədəniyyət tarixinə önəmli töhfələr verən alimlər, ədəbiyyat və incəsənət xadimləri, ictimai-siyasi sahədə nüfuzlu şəxsiyyətlər bəxş etmişdir. Belə görkəmli simalardan biri də Teymur bəy Sabirdir.
Teymur bəy Sabir Qarabağda, Şuşada məşhur olan nəsirbəyovlar soyuna məxsusdur. Bu soy da öz kökü ilə Padar elinin İlxıçı oymağına bağlıdır. Qarabağın Cavanşir mahalının etdiyi İlxıcı-Muğanlı obasında Məşədi Əsəd bəy və Şirin bəy adlı iki varlı-hallı əsilsoy yaşayırdı. Onlar Nəsir bəyin övladlarıydılar.
Nəsir bəyin törəmələri Nəsirbəyov soyadını daşıyırdılar.
Əsəd bəy Nəsir bəy oglu 1772-ci ildə Cavanşir mahalının İlxıcı-Muğanlı obasında anadan olmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi.
Məşədi Əsəd bəy Şuşa şəhərinə köçüb Köçərli məhəlləsində məskunlaşdı. Uşaqlarının mədrəsəyə qoyub, savad yiyəsi elədi.
Məşədi Əsəd bəy mülkədar idi. 1805-ci ildə Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşir ona və qardaşı Şirin bəyə Tərtər çayı sahilində yerləşən Arslanşah yurdunu mülk kimi vermişdi.
Məşədi Əsəd bəy Hürü xanımla ailə qurmuşdu. Nəsir bəy, Hüseynqulu bəy, Kərim bəy, Əliş bəy, Zeynalabdin bəy, adlı oğulları, Mələk xanım, Nisə xanım və Hürnisə xanım adlı qızları vardı.
Məşədi Əsəd bəyin dördüncü oğlu Əliş bəy 1832-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında İbtidai təhsil almışdı. Mədrəsədə mükəmməl təhsil almışdı. Şuşa qəza məktəbində oxumuşdu. Bir neçə şəql dillərini və rus dilini kamil bilirdi. Şuşa qəza idarəsində işə düzəldi. Dəftərxana xidmətçisi kimi işə başladı. Titulyar müşavir çinini almışdı.
Əliş bəyin Teymur bəy, Şamil bəy, Əmir bəy adlı oğulları vardı.
Teymur bəy Əliş bəy oğlu Nəsirbəyov 1871-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. İbtidai təhsilini molla yanında almış, sonra şəhər rus-tatar məktəbində oxumuşdu.
Teymur bəy şair idi. “Sabir” təxəllüsü ilə şirindilli şeirlər yazırdı. Zəngin kitabxanaya malik idi.
Teymur bəyin əmisi Mirzə Kərim xan Nəsirbəyovun (1828-1890) Qardaşı oğlanları Cavad bəy və Kərbəlayı Rüstəm bəyin günahları ucbatından işdən çıxarılmış, onlarla birlikdə Sibirə sürgün edilmişdi. Sürgündən dönəndən sonra nəsirbəyovlara Şuşada yaşamağa icazə verməmişdilər. Ona görə də onlar ailəlikcə Zəngəzur qəzasının mərkəzi Gorus qəsəbəsinə köçmüşdülər.
Teymur bəyin gənclik illəri Gorusda keçmişdi. Ucqarda yaşasa da, yaradıcılığından qalmırdı. Boş vaxtlarında dövrünün və keçmişin şairlərinin şeirlərindən ibarət cüng hazırlayırdı. Onun Azərbbaycan, fars və ərəb dillərində yazdığı şeirlərindən ibarət cüngü (B-196913680) əlyazmalar institunda saxlanılır. Həmin cüngdə öz şeirləri də var.
Teymur bəy Sabir Gorusa köçsə də, bütün varlığı və səmimiyyəti ilə bağlandığı Şuşa mühitini əsla unutmamışdı. Sonrakı illərdə də o, Şuşadakı həmkarları və onların yaradıcılığı ilə, soydaşlarının mədəni-ictimai mühitilə yaxından maraqlanıb, doğma yurduyla sıx ədəbi yaradıcılıq əlaqələri saxlamışdı. Şair daxili təmkini, mədəniyyəti, təvazökarlığı, işgüzarlığı sayəsində mənalı ömrünü ədəbiyyatımızın inkişafına və zənginləşməsinə sərf etmişdi.
Onun qürbət qoxan yurd, vətən mövzulu şeirlərini hissiz, duyğusuz oxumaq qeyri-mümkündür. Şəhərinin hər məhəlləsini, hər küçəsini, didərgin salınmış nəm-nəcib nəslini, sahibsizlikdən küsnət basmış dam-daşını, tənha qalmış məzarlarını nisgili qələmə aldığı əsərlərinin hər sətrində, hər misrasında ürək ağrısı, qəlb acısı ilə təsvir olunurdu.
Azərbaycan təbiətinin əsrarəngiz gözəlliyi ilə yanaşı, onun bərəkətli, bol məhsul gətirən müqəddəs torpaqları, Vətənimizin hər bir dilbər guşəsi T. Sabir poeziyasında öz əksini tapmışdır.
Teymur bəy Sabirin şeirlərinə nəzər salanda nə görürsən? Azərbaycan poziyasına müxtəlif janrlarda olan sənət nümunələrini təqdim edən şair klassik poeziyamıza yeni nəfəs gətirərək, onun nadir incilərinə orijinal misraların əlavə etmişdir. Zəngin ədəbi yaradıcılığa malik olan Teymur bəy Sabirin bədii irsi həm Azərbaycanca, həm də farsca olan şeirlərdən ibarətdir.
Öz yaradıcılığı ilə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə nisgilli səhifələr əlavə edən Teymur bəy Sabirin vəfat tarixini dəqiqləşdirə bilməmişik.
Teymur bəy Sabirin soy-sonu olan nəsirbəyovlar hazırda Bakı, Aşqabad, Daşkənd, Məşhəd və digər şəhərlərdə yaşayırlar.
Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi inkişaf mərhələləri, qədim dövrdən başlayaraq bu günədək inkişafı müəyyən qədər öyrənilmiş, tədqiq edilmişdir. Bu ağsaçlı ədəbiyyatın tarixini tədqiq edənlər nədənsə Teymur bəy Sabiri unudublar. Unudulmuşları yada salmaq savabdır. Savab əməllər yiyəsi olun..
Teymur bəy Sabir: sabirlərin ilki
Qarabağ Azərbaycanın elm və mədəniyyət tarixinə önəmli töhfələr verən alimlər, ədəbiyyat və incəsənət xadimləri, ictimai-siyasi sahədə nüfuzlu şəxsiyyətlər bəxş etmişdir. Belə görkəmli simalardan biri də Teymur bəy Sabirdir.
Teymur bəy Sabir Qarabağda, Şuşada məşhur olan nəsirbəyovlar soyuna məxsusdur. Bu soy da öz kökü ilə Padar elinin İlxıçı oymağına bağlıdır. Qarabağın Cavanşir mahalının etdiyi İlxıcı-Muğanlı obasında Məşədi Əsəd bəy və Şirin bəy adlı iki varlı-hallı əsilsoy yaşayırdı. Onlar Nəsir bəyin övladlarıydılar.
Nəsir bəyin törəmələri Nəsirbəyov soyadını daşıyırdılar.
Əsəd bəy Nəsir bəy oglu 1772-ci ildə Cavanşir mahalının İlxıcı-Muğanlı obasında anadan olmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi.
Məşədi Əsəd bəy Şuşa şəhərinə köçüb Köçərli məhəlləsində məskunlaşdı. Uşaqlarının mədrəsəyə qoyub, savad yiyəsi elədi.
Məşədi Əsəd bəy mülkədar idi. 1805-ci ildə Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşir ona və qardaşı Şirin bəyə Tərtər çayı sahilində yerləşən Arslanşah yurdunu mülk kimi vermişdi.
Məşədi Əsəd bəy Hürü xanımla ailə qurmuşdu. Nəsir bəy, Hüseynqulu bəy, Kərim bəy, Əliş bəy, Zeynalabdin bəy, adlı oğulları, Mələk xanım, Nisə xanım və Hürnisə xanım adlı qızları vardı.
Məşədi Əsəd bəyin dördüncü oğlu Əliş bəy 1832-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında İbtidai təhsil almışdı. Mədrəsədə mükəmməl təhsil almışdı. Şuşa qəza məktəbində oxumuşdu. Bir neçə şəql dillərini və rus dilini kamil bilirdi. Şuşa qəza idarəsində işə düzəldi. Dəftərxana xidmətçisi kimi işə başladı. Titulyar müşavir çinini almışdı.
Əliş bəyin Teymur bəy, Şamil bəy, Əmir bəy adlı oğulları vardı.
Teymur bəy Əliş bəy oğlu Nəsirbəyov 1871-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. İbtidai təhsilini molla yanında almış, sonra şəhər rus-tatar məktəbində oxumuşdu.
Teymur bəy şair idi. “Sabir” təxəllüsü ilə şirindilli şeirlər yazırdı. Zəngin kitabxanaya malik idi.
Teymur bəyin əmisi Mirzə Kərim xan Nəsirbəyovun (1828-1890) Qardaşı oğlanları Cavad bəy və Kərbəlayı Rüstəm bəyin günahları ucbatından işdən çıxarılmış, onlarla birlikdə Sibirə sürgün edilmişdi. Sürgündən dönəndən sonra nəsirbəyovlara Şuşada yaşamağa icazə verməmişdilər. Ona görə də onlar ailəlikcə Zəngəzur qəzasının mərkəzi Gorus qəsəbəsinə köçmüşdülər.
Teymur bəyin gənclik illəri Gorusda keçmişdi. Ucqarda yaşasa da, yaradıcılığından qalmırdı. Boş vaxtlarında dövrünün və keçmişin şairlərinin şeirlərindən ibarət cüng hazırlayırdı. Onun Azərbbaycan, fars və ərəb dillərində yazdığı şeirlərindən ibarət cüngü (B-196913680) əlyazmalar institunda saxlanılır. Həmin cüngdə öz şeirləri də var.
Teymur bəy Sabir Gorusa köçsə də, bütün varlığı və səmimiyyəti ilə bağlandığı Şuşa mühitini əsla unutmamışdı. Sonrakı illərdə də o, Şuşadakı həmkarları və onların yaradıcılığı ilə, soydaşlarının mədəni-ictimai mühitilə yaxından maraqlanıb, doğma yurduyla sıx ədəbi yaradıcılıq əlaqələri saxlamışdı. Şair daxili təmkini, mədəniyyəti, təvazökarlığı, işgüzarlığı sayəsində mənalı ömrünü ədəbiyyatımızın inkişafına və zənginləşməsinə sərf etmişdi.
Onun qürbət qoxan yurd, vətən mövzulu şeirlərini hissiz, duyğusuz oxumaq qeyri-mümkündür. Şəhərinin hər məhəlləsini, hər küçəsini, didərgin salınmış nəm-nəcib nəslini, sahibsizlikdən küsnət basmış dam-daşını, tənha qalmış məzarlarını nisgili qələmə aldığı əsərlərinin hər sətrində, hər misrasında ürək ağrısı, qəlb acısı ilə təsvir olunurdu.
Azərbaycan təbiətinin əsrarəngiz gözəlliyi ilə yanaşı, onun bərəkətli, bol məhsul gətirən müqəddəs torpaqları, Vətənimizin hər bir dilbər guşəsi T. Sabir poeziyasında öz əksini tapmışdır.
Teymur bəy Sabirin şeirlərinə nəzər salanda nə görürsən? Azərbaycan poziyasına müxtəlif janrlarda olan sənət nümunələrini təqdim edən şair klassik poeziyamıza yeni nəfəs gətirərək, onun nadir incilərinə orijinal misraların əlavə etmişdir. Zəngin ədəbi yaradıcılığa malik olan Teymur bəy Sabirin bədii irsi həm Azərbaycanca, həm də farsca olan şeirlərdən ibarətdir.
Öz yaradıcılığı ilə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə nisgilli səhifələr əlavə edən Teymur bəy Sabirin vəfat tarixini dəqiqləşdirə bilməmişik.
Teymur bəy Sabirin soy-sonu olan nəsirbəyovlar hazırda Bakı, Aşqabad, Daşkənd, Məşhəd və digər şəhərlərdə yaşayırlar.
Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi inkişaf mərhələləri, qədim dövrdən başlayaraq bu günədək inkişafı müəyyən qədər öyrənilmiş, tədqiq edilmişdir. Bu ağsaçlı ədəbiyyatın tarixini tədqiq edənlər nədənsə Teymur bəy Sabiri unudublar. Unudulmuşları yada salmaq savabdır. Savab əməllər yiyəsi olun..
Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf
12:44