Azad Şəmsiyev: tələbkar, təvazökar və karlı adam..

Azərbaycanın elm tarixində özünəməxsus yeri olan,  neft sahəsində elmi tədqiqatların aparılmasında, xüsusən, quyuqazma istiqamətində məqsədyönlü elmi araşdırmaların edilməsində və tələbələrin hazırlanmasında müstəsna xidmətlər göstərmiş texnika elmləri doktoru, professor Azad Şəmsiyev bir çox oxucuya tanış deyil. Az ömür yaşayıb, çox işlər görən bu alimi yaxından tanıyaq.

Azad Qarabağda, Şuşada məşhur olan şəmşibəyov soyundandır. Bu soy Cavanşir elinin Yağləvənd oymağının Külədərli tayfasına  bağlıdır. Şəmşi bəy Cavanşir elinin Yağləvənd  oymağında  anadan olmuşdu. Öncə molla yanında, sonra mədrəsədə oxumuşdu. Pənahəli xana xidmət etmişdi. Qarabağ xanlığının genişlənməsində, müdafiəsində önəmli rol oynamışdı. Adına Kirsdə “Güney Şəmşi”, “Quzey Şəmşi” adlı yaylaqlar var.

Şəmşi  bəyin  İsmayıl  bəy,  Səfi  bəy  və  Səfəralı  bəy  adlı  oğulları  vardı.

İsmayıl  bəy Şəmşi bəy oğlu 1762-ci  ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Yağləvənd  obasında anadan  olmuşdu. Mədrəsə  təhsili  almışdı.  Şuşa  şəhərində  yaşayırdı. İbrahimxəlil  xan Cavanşir  və  Mehdiqulu  xanın  yanında  çalışmışdı. Müqəddəs  Kərbəla  torpağını  ziyarət  etmişdi.

Kərbəlayı  İsmayıl  bəy  Hüsnüqəmər  xanımla  ailə  qurmuşdu. Atakişi  bəy, Abdin  bəy  adlı  oğulları  vardı.

Atakişi  bəy Kərbəlayı  İsmayıl  bəy  oğlu Şuşa  şəhərində  doğulmuşdu. Mollaxanada oxumuş, mədrəsə  təhsili  almışdı. Ticarətlə  məşğul  idi.

Atakişi  bəy  Zəhra  xanımla  yaşam  qurmuşdu. Rzaqulu  bəy,  Həsən  bəy,  İmamqulu  bəy  adlı  oğulları,  Bacıxanım  xanım  adlı  qızı  vardı.

Atakişi  bəyin  üçüncü  oğlu  İmamqulu  bəy  1835-ci  ildə Şuşa şəhərində anadan  olmuşdu. Mədrəsə  təhsili  almışdı. Ticarətlə  məşğul  idi. Müqəddəs  Kərbəla  torpağını  ziyarət  etmişdi.

Kərbəlayı  İmamqulu  bəy  Əzət  xanımla,  Gülgəz  xanımla,  Pərzad  xanımla  dünya  evinə  girmişdi.  Əsəd  bəy,  Aslan  bəy,  Rəşid  bəy,  Murtuz  bəy,  Şəmşi  bəy  və  Ağa  bəy  adlı  oğulları  vardı.

Kərbəlayı  İmamqulu  bəyin ikinci  oğlu Aslan  bəy  1861-ci  ildə  Şuşa şəhərində dünyaya  gəlmişdi. Məktəbdə  oxumuşdu. Ticarətlə  məşğul  idi. Müqəddəs  Xorasan  torpağını  ziyarət  etmişdi.

Məşədi  Aslan  bəy   Ələkbər  bəy  qızı  Səkinə  xanımla  ailə  qurmuşdu.  Azad  bəy,  İbad  bəy,  Əhməd  bəy,  Heydər  bəy  adlı  oğulları,  Əzət  xanım  adlı  qızı  vardı.

Məşədi  Aslan  bəyin  üçüncü  oğlu  Əhməd  bəy   1887-ci  ildə  Şuşa  şəhərində  anadan  olmuşdu. Məktəb  təhsili  almışdı. Öncə  ticarətlə  məşğul  idi. Xalça  dükanı  vardı. Sovet  dönəmində  müxtəlif  yerlərdə  çalışmışdı.

              Əhməd  bəy  1973-cü  ildə  vəfat  edib.

              Əhməd  bəy  Hacı  Ələkbər  qızı  Suceynə  xanımla  yaşam  qurmuşdu. Azad  bəy,  Gəray  bəy,  Cabbar  bəy  adlı  oğulları,  Əfşan  xanım,  Şükufə  xanım  və  Rəfiqə  xanım  adlı  qızları  vardı.

              Azad  bəy   Əhməd  bəy  oğlu Şəmsiyev 7 may 1916-cı  ildə  Şuşa  şəhərində  doğulmuşdu. Orta  məktəbi  bitirəndən  sonra  Azərbaycan  Sənaye  İnstitutuna  daxil  olmuşdu. 1941-ci ildə Neft və qaz quyularının qazılması ixtisası üzrə AzSİ-nun neft-mədən fakültəsini bitirdikdən sonra, “Kirovneft” trestində qazma ustası köməkçisi vəzifəsində əmək fəaliyyətinə başlamışdı. Sonra cəbhəyə yollanmışdı. İkinci Dünya Müharibəsində iştirak etmişdi.

Azad Şəmsiyev 1945-1949-cu illərdə Avstriyanın Vyana şəhərində Sovet neft idarəsində böyük mühəndis, şirkət direktoru işləmişdi.

Azad Şəmsiyev 1949-cu ildə vətənə dönmüş, Azərbaycan EA Neft institututunda fəaliyyətini davam etdirmişdi.

Azad Şəmsiyev 1954-cü ildə Azərbaycan EA Neft institututunda aspirant olarkən, "Qazmada uçmaların səbəblərinin təhlili" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Daha sonra AzETNÇİ-də və Azərbaycan EA Azərbaycan Neft və qaz yataqlarının işlənilməsi institutunda böyük elmi işçi işləmişdi. O, 1961-1968-ci illərdə Azərbaycan EA DNQYPİ-da "Dağ süxurlarının mexanikası" laboratoriyasının rəhbəri olmuşdu. 1962-ci ildə "Neft və qaz quyularının qazılması zamanı süxurların uçulması və alət tutucularının təbiətinin tədqiqi" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir.

Son dərəcə geniş maraq dairəsi olan Azad Şəmsiyev elmi yaradıcılığı ilə yanaşı pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olmuş, yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasına böyük qüvvə sərf etmişdir.

Azad Şəmsiyev neft və qaz quyularının qazılması, dağ süxurlarının dağıdılmasının mexanikası sahəsində tanınmış alimdir. Görkəmli alim tərəfindən ilk dəfə olaraq quyu lülələrində qum tıxaclarının ləğv edilməsi məsələləri həll edilmişdi. Nəzəri və təcrübi tədqiqatları neft maşınqayırması sənayesində geniş tətbiq olunmuş və böyük iqtisadi səmərə vermişdi.

Azərbaycan elminin inkişafında mühüm xidmətləri olan Azad Şəmsiyev ölkəmizdə neft-mədən işləri sahəsində qiymətli araşdırmaları ilə böyük şöhrət qazanmışdır. Neftin çıxarılmasında texnoloji proseslərin mexanikası, riyazi fizika metodlarının neft sahəsində tətbiqi ilə bağlı problemlər onun tərəfindən fundamental elmin nəzəri məsələləri səviyyəsində araşdırılmışdır.

Elmi tədqiqatların sahəsi: quyularda müxtəlif mürəkkəbləşmələrin yaranması səbəblərinin aşkar edilməsi, quyu lülələrində qum tıxaclarının ləğv edilməsi məsələləri, mürəkkəbləşmiş şəraitlərdə quyuların qazılmasının nəzəriyyə praktikasının tədqiqi; hidromonitor pərli və saroşkalı baltaların öyrənilməsi; dağ süxurlarının dağıdılması.

Azad Şəmsiyev 30-dan artıq elmi məqalənin və bir monoqrafiyanın müəllifi olub.

Azad Şəmsiyev Qırmızı Ulduz ordeni və bir çox medalla təltif edilmişdi.

Azad Şəmsiyev texnika  elmləri  doktoru,  professor idi.

            Azad  bəy Şəmşiyev 21 oktyabr 1967-ci  ildə  vəfat  edib.

            O, nəinki Azərbaycanda, dünyada tanınan, Azərbaycan elminin inkişafına  və beynəlxalq aləmdə təqdimatına böyük töhfələr verən elm xadimi idi. Elmlə istehsalatın vəhdətini yaratmağa nail olmuş professor Azad Şəmşiyevin araşdırmalarının nəticələrindən mötəbər elmi mərkəzlər  bu gün də  geniş istifadə  etməkdədir.

            Azad  bəy Şəmşiyev neft sahəsində tanınmış görkəmli alim, tələbkar, sakit təbiətli, ciddi insan, çalışqan və savadlı mütəxəssislərin yetişməsində böyük əməyi olan rəhbər kimi qalacaq. O, tanınmış alim və elm təşkilatçısı olmaqla bərabər, gözəl xasiyyətli, təvazökar insan, etibarlı dost idi.  Hər zaman yad ediləcək..

 

Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf

 

13:55