Muxtar bəy Nəsirbəyov: Zabit, şair və tarixçi kimi..
Muxtar bəy Nəsirbəyov: Zabit, şair və tarixçi kimi..
Muxtar bəy Qarabağda, Şuşada məşhur olan nəsirbəyovlar soyuna məxsusdur. Bu soy da öz kökü ilə Padar elinin İlxıçı oymağına bağlıdır. Qarabağın Cavanşir mahalının etdiyi İlxıcı-Muğanlı obasında Məşədi Əsəd bəy və Şirin bəy adlı iki varlı-hallı əsilsoy yaşayırdı. Onlar Nəsir bəyin övladlarıydılar.
Nəsir bəyin törəmələri Nəsirbəyov soyadını daşıyırdılar.
Əsəd bəy Nəsir bəy oglu 1772-ci ildə Cavanşir mahalının İlxıcı-Muğanlı obasında anadan olmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi.
Məşədi Əsəd bəy Şuşa şəhərinə köçüb Köçərli məhəlləsində məskunlaşdı. Uşaqlarının mədrəsəyə qoyub, savad yiyəsi elədi.
Məşədi Əsəd bəy mülkədar idi. 1805-ci ildə Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşir ona və qardaşı Şirin bəyə Tərtər çayı sahilində yerləşən Arslanşah yurdunu mülk kimi vermişdi.
Məşədi Əsəd bəy Hürü xanımla ailə qurmuşdu. Nəsir bəy, Hüseynqulu bəy, Kərim bəy, Əliş bəy, Zeynalabdin bəy, adlı oğulları, Mələk xanım, Nisə xanım və Hürnisə xanım adlı qızları vardı.
Atası Mirzə Kərim xan Nəsirbəyov (1828-1990) şair və dövlət qulluqçusu idi. Kollej asessoru (mayor) çininə yiyələnmişdi.
Mirzə Kərim xan üç dəfə ailə qurmuşdu. Birinci nikahdan Muxtar bəy adlı oğlu vardı. İkinci nikahdan Ədil xan (doğ.1875) dünyaya gəlmişdi. 3-cü həyat yoldaşı Qönçə xanım Hacı Bağır bəy qızından bu övladları olmuşdu: Əfil xan (doğ. 25.12.1877), Əbülfət xan (doğ. 14.06.1887), Bəhram xan (doğ. 12.05.1890), Fəxrəndəsultan xanım (doğ. 18.10.1874), Humay xanım (doğ. 07.03.1883), Sitarə xanım (doğ. 22.02.1886).
Muxtar bəy Mirzə Kərim xan oğlu Nəsirbəyov 1858-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Rus-tatar məktəbində təhsilini davam etdirmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov türk, türkmən, özbək, fars, ərəb, rus və fransız dillərini bilirdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Çar ordusunda xidmət etmişdi. Podpolkovnik rütbəsində ordudan tərxis olunmuşdu.
Muxtar bəy Nəsirbəyov ordudan tərxis olduqdan sonra Daşkənd şəhərində məskunlaşmışdı. Burada bir sıra mütərəqqi rus ziyalıları ilə dostluq əlaqəsi yaratmış, rus və Qərbi Avropa mədəniyyətlərinin nailiyyətlərinə yiyələnmiş, dövrünün ən savadlı ziyalılarından biri olmuşdur.
Azərbaycan elmi tarixində özünəməxsus yer tutan Muxtar bəy Nəsirbəyov bir çox tarixi əsərlərə imza atıb. 1908-ci ildə “Туркестанский курьер” jurnalında “Daşkəndin qədimliyi” (Древность Ташкента) adlı yazı dərc etdirmişdi. Müəllif bu məqaləni yazarkən bir sıra arxeoloji tədqiqatlar aparmış, tarixi abidələrdən, köhnə binaların qalıqlarından, sikkələrdən, padşahların və xanların fərmanlarından, milli əfsanələrdən, dini kitablardan, yaşlı nəslin nağıl və rəvayətlərindən, səyyahların yol qeydlərindən, fars və özbək salnamələrindən, çoxlu şərq mənbələrindən, Rus alimlərinin əsərlərindən istifadə etmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov atası və digər qohumları kimi şair idi. Onun yaradıcılığı farsdilli Azərbaycan poeziyasında xüsusi yer tutur. Zəmanəsindəki ictimai ədalətsizliklərə qarşı cəsarətli çıxışları, böyük sənətkarlıq keyfiyyətləri onu Mərkəzi Asiya aydınları arasında məşhur etmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni və bir çox medallarla təltif edilmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Daşkənd şəhərində vəfat edib.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Xeyrənsə xanım Mirzə Həmid bəy qızı Vəzirova ilə ailə qurmuşdu. Əzizə xanım adlı qızı vardı.
Əzizə xanim Muxtar bəy qızı 1887-ci ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdi.
Əzizə xanım Camal bəy Yusif bəy oglu Vəzirov (1896-1929) ilə həyat qurmuşdu. İki qızı, bir oğlu (Sultan bəy) varıdı. Böyük qızı Gülşən xanım 1913-cü ildə, kiçik qızı Dilguşə xanım 1919-cu ildə anadan olmuşdu.
Camal bəy Vəzirov 1914-cü il iyun ayının 19-da qabaqcıl fəhlə sinifi kütləvi surətdə çar ordusuna səfərbərliyə alındı, Camal bəy o cümlədən doqquz mindən artıq mədən işçisi orduya aparıldı.
Vuruşmalarda döyüş drujinalarından birinə başçılıq edən Camal bəy «asayişi pozduğuna» və «siyasi etibarsız» olduğuna görə tətilin əsas iştirakçıları sırasında tutulub, cəbhəyə göndərildi. Tale onu Türküstan çöllərinə atdı. Camal bəy Cərco şəhər qarnizonundakı birinci əlahiddə piyada keşikçi taqımında xidmət eləməyə başladı.
Camal bəy Türküstanda inqilabi işlərdə çalışırdı. İran fəhlələri arasında iş aparmaq üçün yaradılan «Ədalət» sosial-demokrat təşkilatı ilə əlaqə bağlayırdı. 1919-cu ildə İran işçilərinin xahişi ilə Camal bəy «Ədalət» təşkilatının Cərco şəhər bölməsinə sədr təyin olundu.
Camal bəy sonra Cərco vilayət fövqəlalədə komissiyasında işləməyə başladı. Buxara Xalq Respublikası möhkəmlənəndən sonra ailəsi ilə birlikdə Bakıya qayıtdı.
Muxtar bəy Nəsirbəyovla bağlı araşdırmamız davam edir.
Muxtar bəy Nəsirbəyov: Zabit, şair və tarixçi kimi..
Muxtar bəy Qarabağda, Şuşada məşhur olan nəsirbəyovlar soyuna məxsusdur. Bu soy da öz kökü ilə Padar elinin İlxıçı oymağına bağlıdır. Qarabağın Cavanşir mahalının etdiyi İlxıcı-Muğanlı obasında Məşədi Əsəd bəy və Şirin bəy adlı iki varlı-hallı əsilsoy yaşayırdı. Onlar Nəsir bəyin övladlarıydılar.
Nəsir bəyin törəmələri Nəsirbəyov soyadını daşıyırdılar.
Əsəd bəy Nəsir bəy oglu 1772-ci ildə Cavanşir mahalının İlxıcı-Muğanlı obasında anadan olmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi.
Məşədi Əsəd bəy Şuşa şəhərinə köçüb Köçərli məhəlləsində məskunlaşdı. Uşaqlarının mədrəsəyə qoyub, savad yiyəsi elədi.
Məşədi Əsəd bəy mülkədar idi. 1805-ci ildə Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşir ona və qardaşı Şirin bəyə Tərtər çayı sahilində yerləşən Arslanşah yurdunu mülk kimi vermişdi.
Məşədi Əsəd bəy Hürü xanımla ailə qurmuşdu. Nəsir bəy, Hüseynqulu bəy, Kərim bəy, Əliş bəy, Zeynalabdin bəy, adlı oğulları, Mələk xanım, Nisə xanım və Hürnisə xanım adlı qızları vardı.
Atası Mirzə Kərim xan Nəsirbəyov (1828-1990) şair və dövlət qulluqçusu idi. Kollej asessoru (mayor) çininə yiyələnmişdi.
Mirzə Kərim xan üç dəfə ailə qurmuşdu. Birinci nikahdan Muxtar bəy adlı oğlu vardı. İkinci nikahdan Ədil xan (doğ.1875) dünyaya gəlmişdi. 3-cü həyat yoldaşı Qönçə xanım Hacı Bağır bəy qızından bu övladları olmuşdu: Əfil xan (doğ. 25.12.1877), Əbülfət xan (doğ. 14.06.1887), Bəhram xan (doğ. 12.05.1890), Fəxrəndəsultan xanım (doğ. 18.10.1874), Humay xanım (doğ. 07.03.1883), Sitarə xanım (doğ. 22.02.1886).
Muxtar bəy Mirzə Kərim xan oğlu Nəsirbəyov 1858-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Molla yanında ibtidai təhsil almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Rus-tatar məktəbində təhsilini davam etdirmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov türk, türkmən, özbək, fars, ərəb, rus və fransız dillərini bilirdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Çar ordusunda xidmət etmişdi. Podpolkovnik rütbəsində ordudan tərxis olunmuşdu.
Muxtar bəy Nəsirbəyov ordudan tərxis olduqdan sonra Daşkənd şəhərində məskunlaşmışdı. Burada bir sıra mütərəqqi rus ziyalıları ilə dostluq əlaqəsi yaratmış, rus və Qərbi Avropa mədəniyyətlərinin nailiyyətlərinə yiyələnmiş, dövrünün ən savadlı ziyalılarından biri olmuşdur.
Azərbaycan elmi tarixində özünəməxsus yer tutan Muxtar bəy Nəsirbəyov bir çox tarixi əsərlərə imza atıb. 1908-ci ildə “Туркестанский курьер” jurnalında “Daşkəndin qədimliyi” (Древность Ташкента) adlı yazı dərc etdirmişdi. Müəllif bu məqaləni yazarkən bir sıra arxeoloji tədqiqatlar aparmış, tarixi abidələrdən, köhnə binaların qalıqlarından, sikkələrdən, padşahların və xanların fərmanlarından, milli əfsanələrdən, dini kitablardan, yaşlı nəslin nağıl və rəvayətlərindən, səyyahların yol qeydlərindən, fars və özbək salnamələrindən, çoxlu şərq mənbələrindən, Rus alimlərinin əsərlərindən istifadə etmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov atası və digər qohumları kimi şair idi. Onun yaradıcılığı farsdilli Azərbaycan poeziyasında xüsusi yer tutur. Zəmanəsindəki ictimai ədalətsizliklərə qarşı cəsarətli çıxışları, böyük sənətkarlıq keyfiyyətləri onu Mərkəzi Asiya aydınları arasında məşhur etmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni və bir çox medallarla təltif edilmişdi.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Daşkənd şəhərində vəfat edib.
Muxtar bəy Nəsirbəyov Xeyrənsə xanım Mirzə Həmid bəy qızı Vəzirova ilə ailə qurmuşdu. Əzizə xanım adlı qızı vardı.
Əzizə xanim Muxtar bəy qızı 1887-ci ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdi.
Əzizə xanım Camal bəy Yusif bəy oglu Vəzirov (1896-1929) ilə həyat qurmuşdu. İki qızı, bir oğlu (Sultan bəy) varıdı. Böyük qızı Gülşən xanım 1913-cü ildə, kiçik qızı Dilguşə xanım 1919-cu ildə anadan olmuşdu.
Camal bəy Vəzirov 1914-cü il iyun ayının 19-da qabaqcıl fəhlə sinifi kütləvi surətdə çar ordusuna səfərbərliyə alındı, Camal bəy o cümlədən doqquz mindən artıq mədən işçisi orduya aparıldı.
Vuruşmalarda döyüş drujinalarından birinə başçılıq edən Camal bəy «asayişi pozduğuna» və «siyasi etibarsız» olduğuna görə tətilin əsas iştirakçıları sırasında tutulub, cəbhəyə göndərildi. Tale onu Türküstan çöllərinə atdı. Camal bəy Cərco şəhər qarnizonundakı birinci əlahiddə piyada keşikçi taqımında xidmət eləməyə başladı.
Camal bəy Türküstanda inqilabi işlərdə çalışırdı. İran fəhlələri arasında iş aparmaq üçün yaradılan «Ədalət» sosial-demokrat təşkilatı ilə əlaqə bağlayırdı. 1919-cu ildə İran işçilərinin xahişi ilə Camal bəy «Ədalət» təşkilatının Cərco şəhər bölməsinə sədr təyin olundu.
Camal bəy sonra Cərco vilayət fövqəlalədə komissiyasında işləməyə başladı. Buxara Xalq Respublikası möhkəmlənəndən sonra ailəsi ilə birlikdə Bakıya qayıtdı.
Muxtar bəy Nəsirbəyovla bağlı araşdırmamız davam edir.
Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf
12:40