İsfəndiyar Vəlixanlı: ləyaqət örnəyi

Azərbaycan pedoqoqikasında ləyaqət, cəsarət və sədaqətlə xidmət edən müəllimlər çox olub. Onlardan biri də İsfəndiyar Vəlixanlıdır.

İsfəndiyar Qarabağda, Şuşada məşhur olan vəlixanlılar soyuna mənsubdur. Bu soyun ulu babası Vəlixandır. Vəlixan bəzi bilgilərə görə Vərəndə mahalının Xəlifəli kəndində yaşamışdı. O, Əhməd xan İbrahimxəlil xan oğlu Sarıcalı-Cavanşirin nökəri idi. Qarabağ hakimi İbrahimxəlil  xan Xəlifəli camaatından mərd və igidliyinə görə 3 qohumu (Vəlixanı, Cəbrayılı və Allahverdini) sarayına cəlb etmiş, avar əsilli arvadı Bikə ağanı, oğulları Xanlar ağanı və Əhməd xanı qorumağı tapşırmışdı. O vaxtdan Vəlixan Şuşa şəhərinə köçmüş, Çölqala məhəlləsində məskunlaşmışdı.

         Vəlixanın törəmələri Vəlixanov soyadını daşıyırlar.

Vəlixanın Hüseynxan, Zeynal, İmanxan adlı oğlanları vardı.

Vəlixanın üçüncü oğlu İmanxan 1823-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Rastabazar ətrafında ətiriyyat dükanı vardı.Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi.

Məşədi İmanxanın Bəylər, Zülfüqar, İskəndər adlı oğulları vardı.

Məşədi İmanxanın üçüncü oğlu İskəndər 1872-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu.

İskəndərin İsfəndiyar adlı oğlu vardı.

İsfəndiyar İskəndər oğlu 3 iyun 1909-cu ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. 1921-ci  ildə  Şuşa  ibtidai  məktəbinin  üçüncü  sinfini  bitirmiş,  sonra  təhsilini  Bakıdakı  S. S.  Axundovun   müdir olduğu  77  mömrəli  ibtidai  məktəbdə  davam  etdirmişdir.  1923-cü  ildə  oranı  bitirmiş,  daha  sonra  isə  Səməd  bəy   Acalovun  rəhbərlik  etdiyi   pedaqoji   təmayülü 18  nömrəli məktəbdə oxunmuşdur. Sultan  Məsid  Qənizadə, A. İsrafilbəyli,  Ə.  Qasımzadə  kimi   pedaqoqlardan  dərs   almışdır.  1928-ci  ildə  məktəbi bitirmiş və Şəkinin Qudula kənd məktəbində  müəllimliyə   başlamışdır.  Sonra  Azərbaycan  Pedaqoji  İnstitutunu bitirmiş  (1930-1933),   yenidən   kəndə   qayıdaraq  1946-cı  ilə  qədər  müxtəlif  rayonlarda   dərs  demişdir. (Kürdəmir,   Şirvan,  Sabirabad,   Samur,  Xaçmaz,  Saatlı).   Bir  müddət  Azərbaycan  SSR  Xalq   Maarif  Komissarlığında  inspektor   işləmiş,  1946-1949-ci  illərdə  aspiranturada  oxumuş və  sonrakı  pedaqoji     fəaliyyətini  Azərbaycan  Pedaqoji  İnstitutunu  ilə  davam etdirmişdir. 

Əvvəlcə   pedaqoqika  fakültəsində  laborant,  müəllim,   baş   müəllim,  dosent  vəzifələrində  çalışmış,  1959-cu  ildə  yeni  təşkil  olunmuş  ibtidai  təhsil  pedaqotikası   və  metodikası   fakültəsinin   dekanı seçilmişdir.

İsfəndiyar  Vəlixanlı  200-dən  çox  elmi  məqalə, on  kitab  müəllifidir.  “Pedaqoqika”  tədris vəsaitinin (1958-1959; 1969)  həmmüəllifidir  “Pedaqoji  institut  tələbələrinin  pedaqoji praktikası”  və  “Tələbələrin  pedaqoqikası  üzrə kurs  işləri”  kitablarının    tərtibçilərindən   biridir.O,  institutunda  pedaqoqika  və  psixologiya  üzrə  müdafiə  şurasının  elmi  katibi  və “Azəbaycan  məktəbi” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur. Uzun müddət Azərbaycan  SSR  Maarif nazirliyi  təlim-metodik  komisiyasının  ibtidai  təhsil   bölməsinə rəhbərlik  etmiş,  ibtidai  siniflər  üçün  dərsliklərn  və  müəllimlər üçün  metodik  ədəbiyyatın  nəşrinə  yaxından  yardım etmişdir.

İsfəndiyar  Vəlixanlı  1975-ci ildə vəfat edib.

Onun haqqında yazılanları oxuyuruq: İsfəndiyar müəllim son dərəcədə peşəkar insan idi. Təkcə pedaqogika elminin sirrlərinə deyil, eyni zamanda həyat sirrlərinə bələd insan kimi həmişə öz məsləhətləri ilə tələbələrinin, gənc müəllimlərin gələrdi, öz sözləri ilə istənilən məclisi rövnəqləndirərdi..

İsfəndiyar  Vəlixanlı  haqqında tədqiqatçı Vasif Quliyev və pedeqoji elmləri doktoru, professor Fərrux Rüstəmov araşdırma aparıblar. Onların yazdıqlarına nəzər salarkən qəlbimizdə bir daha qürur və iftixar hissləri baş qaldırır, şükür ki, fədailər, fədakarlar yaddan çıxmır. Bu ayaqdan  hər iki dostumuza minnətdarlıq borcumuz var. Var olsunlar, qələmləri iti olsun!

Azərbaycan pedaqoqikasının inkişafında  və onun yayılmasında  böyük  rolu və xidməti olmuş bu şəxs haqqında təəssüflər olsun ki, əvvəlki  dövrlərdə  nəşr olunmuş kütləvi nəşrlərdə, ensiklopediyalarda, o cümlədən soraq kitablarında   hər hansı bir məlumat yoxdur. Yaxşı ki, onun xatirəsi  xalq  tərəfindən heç  vaxt unudulmamış  və  bu gün də böyük  hörmət  və  ehtiramla  yad  edilir.  

 

Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf

 

14:01