Abbas bəy Vəzirov: Difainin kapitanı..

1905-1906-cı illərdə erməni millətçiləri tərəfindən törədilmiş qətl-qırğınlara qarşı çıxan qeyrətli oğullardan biri də Abbas bəy Vəzirov idi.

         Abbas bəy Qarabağda, Şuşada məşhur olan vəzirovlar soyundandır. Bu soy Cavanşir elinin Hacılı camaatının Şərifbəyli tayfasına bağlıdır. Atası Talıb bəy (1814-?) şair, mülkədar və dövlət məmuru idi. Babası Mirzə Zeynalabdin bəy (1794-?) mirzə və mülkədar olmuşdu. Ulu babası İmamqulu bəy Əli bəy oğlu (1760-?) Qarabağ xanlığının sərkərdələrindən idi.

Talıb  bəyin  ikinci  oğlu  Abbas  bəy  1846-cı  ildə  Şuşa  şəhərində  anadan  olmuşdu. İbtidai təhsilini mollaxanada almışdı. Sonra Şuşa  şəhər müsəlman  məktəbini  bitirəndən  sonra  hərbi  qulluğa  başlamışdı. Kapitan  rütbəsinə qədər çar  ordusunda  xidmət  еtmişdi.

Abbas bəy Vəzirov “Difai” təşkilatının üzvü idi. 1905-1906-cı  illərdə  baş  vеrən  еrməni-müsəlman  savaşında  Şuşanın  müdafiəsinə  qatılmışdı. Mir  Möhsün  Nəvvab  «1905-1906-cı  illərdə  еrməni-müsəlman  davası»  adlı  kitabında  yazır:  «Müsəlmanlar  da  bir  nеçə  yеrdə  səngər  tərtib  еtmişdilər. Birinci  səngər  Vəzirzadələrin  еvinin  qabağında,  ikinci  səngər  isə  Hacı  Həsən  Qaraşirzadənin   еvinin  içində  və  baş  tərəfində  idi. Bu  səngərləri  tərtib  еdən  və  onların  başçısı  Abbas  bəy  Talıb  bəy  oğlu  idi.»  (M. M. Nəvvab, 1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası, Bakı, 1993, s.25)  Abbas  bəy  şəhərin  içində  dəfələrlə  еrmənilərin  burnunu  ovmuş,  öz  səngərlərindən  qovmuşdu.

Şuşada erməni millətçiləri öz qarşılarına qoyduqları məqsədə çatmaq üçün durmadan səngərlər tikir, silahlanır, vilayətlərdən, şəhər və kəndlərdən şəhərə canlı qüvvə gətirirdilər.

Abbas  bəy Vəzirov də əlində silah gecə-gündüz erməni millətçilərinə qarşı vuruşmuşdu. Mir Möhsün Nəvvab yazır: “Həmin günün sabahı xəbər gətirdilər ki, erməni tayfası Əsgəran səngərlərinə girərək yolla gəlib-gedəni qəflətən güllə ilə vurub öldürür, yaxud yaralayırdılar. Həmin saat, yəni xəbər gələn kimi qubernatorun əmri ilə bir dəstə kazak Abbas bəy Talıb bəy oğlunu götürüb Əsgərana tərəf yollandılar. Kazaklar Abbas bəy Talıb bəy oğlu ilə bərabər, erməniləri həmin səngərlərdən çıxarıb dağıtdılar. Ermənilər isə Əsgəran səngərlərindən çıxarıldıqdan sonra onlar Xanabad kəndinə hücum edirlər. Onlar kənddə Həsən ağa Süleyman xan oğlunun mülkünü, böyük və gözəl imarətlərini darmadağın edərək, mal-dövlətini talan etmişlər”. (M. M. Nəvvab, 1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası, Bakı, 1993, s. 35)

Şuşa müsəlmanlarına köməyə gələn şəhər ətrafı türk-müsəlman kəndlərinin silahlı dəstələri Tiflis və Gəncə şəhərlərindən və erməni kəndlərindən ermənilərə köməyə gələn yüzlərlə erməni silahlılarını məhv etdilər. Avqust ayının 19-da Şuşanın türk-müsəlman əhalisinin özünü müdafiə dəstələri ermənilərin qərargah və silah anbarı kimi istifadə etdikləri Xandəmirov teatrına od vurdular. Şuşada döyüş üstünlüyünü saxlayan türk-müsəlman silahlı dəstələri avqust ayının 21-nə kimi erməni daşnak silahlı dəstələrini şəhərdən qovub çıxarmağa nail oldular. 1905-ci il avqust hadisələrində Şuşa şəhərində yüzə kimi türk-müsəlman erməni silahlıları tərəfindən öldürülmüş və iyirmiyə qədər müsəlman evi yandırılmışdır. 1905-ci il sentyabr ayının 10- dək Şuşada atəş səsləri kəsilmədi. Qafqaz canişini Voronsov-Daşkovun Şuşa şəhərinə gəlməsi ilə atəş dayandırıldı. Sentyabrın 14-də sülh elan olundu.

Qaynaqlardan oxuyuruq. Rusiyanın geosiyasi maraqlarına uyğun olan bu proseslər ermənilər üçün çox məqsədəuyğun idi: "Qanlı aksiyalarda məqsəd yerli əhalini - azərbaycanlıları Şuşa - Pənahabadı və Qarabağın dağlıq hissəsinin digər ərazilərini tərk etməyə məcbur etmək idi. Lakin ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına kütləvi şəkildə köçürülməsi belə, demoqrafik vəziyyəti dəyişə bilməmişdi. Beləliklə, ermənilər çar Rusiyasının hərtərəfli dəstəyi və yaratdığı əlverişli şərait nəticəsində Qarabağın siyasi və iqtisadi həyatında ciddi problemə çevrildilər. Ermənilər sonrakı dövrlərdə də mühüm məqamlarda Azərbaycan dövlətçiliyinə və ərazi bütövlüyünə qarşı yönəlmiş təxribatlar və açıq separatçılıq əməllərini davam etdirdilər".

Abbas  bəy Vəzirov  1908-1910-cu  illərdə  Cavanşir  qəzasında  mülkü  hakim  işləmişdi.

Abbas bəy Vəzirov 1910-cu ildə vəfat еdib.

Abbas  bəy  bibisi  Püstə  xanımın,  Hacı  Sadığın  qızı,  şair Məşədi  Еyyub  Bakinin  bacısı  Güllü  xanımla ailə qurmuşdu. Soltan  xanım,  Səba  xanım  adlı  qızları  vardı.

 

Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf

 

 

15:25