Sərdar Cəlaloğlu: “Dünyada türk adını daşımaq haqqı olan yeganə xalq bizik”
“Nizaməddin Şəmsizadə çox savadsız, məlumatsız, biliksiz bir adamdır...”
“Arif Rəhimzadə kimi hansı millətdən olması məlum olmayan insanların deməsi ki, burada yaşayan insanların böyük çoxluğu türk deyil, bu onu göstərir ki, hələ də bizim çoxluq kimi hüquqlarımız pozulmaqdadır”
“Çox maraqlıdır ki, həm Arif Rəhimzadə, həm də Nizaməddin Şəmsizadənin özlərinin milli kimliyi dəqiq bilinməyə-bilinməyə Azərbaycan türkünun tarixi, Azərbaycan tarixinin şəxsiyyəti haqqında bu cür şübhə toxumu səpirlər”
İstər Çar, istərsə də Sovet Rusiyası vaxtında işğal olunmuş Azərbaycanda, eləcə də digər ərazilərdə yaşayan türkdilli xalqlara qarşı assimilyasiya siyasəti aparılmışdır. Həm Azərbaycan türkləri, həm də Azərbaycan türklərini təşkil edən müxtəlif tayfalar -qaşqaylar, oğuzlar, qarakalpaklar və s. ayrı-ayrı millətlər kimi təqdim olunurlar. Əlbəttə, bu siyasət indi də davam etdirilir. İllərdir ki, Azərbaycan türkünün adının dəyişdirilməsi istiqamətində cəhdlər edilir. Bu fikirlərin müəllifi ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ilə söhbətimizdə deputat Arif Rəhimzadənin “biz türk deyilik” ifadəsinə münasibətini öyrənməklə yanaşı, son vaxtlar bu istiqamətdə müzakirə edilən bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.
- Sərdar bəy, Arif Rəhimzadənin “biz türk deyilik” ifadəsi haqda nə düşünürsünüz. Sizcə, bu savadsızlıqdan ortaya atılmış bir fikirdir, yoxsa bunun arxasında hansısa çirkin niyyətlər var?
- Öncə onu xatırladım ki, Çar Rusiyası dönəmində də Azərbaycan türklərini “Qafqaz tatarları” adlandırırdılar. 1936-cı ilə kimi bizim pasportlarda “milliyyət” bölməsinə “türk” yazılırdı. Həmin dövrdə yazılan bütün sənədlərdə “azərbaycanlı” anlayışı yox idi, Azərbaycanda yaşayan əhali “türk” kimi təsvir olunurdu. 1936-cı ildə Stalinin göstərişi ilə yenidən “türk” adı dəyişdirildi, “azərbaycanlı” qoyuldu. Beləliklə, “türk” sözü 1990-cı illərə qədər ədəbiyyatımızdan, leksikonumuzdan çıxarıldı. 1992-ci ildə Əbülfəz Elçibəy Stalininin göstərişi ilə həyata keçirilən bu ədalətsizliyi aradan qaldırdı və Azərbaycan dövlətinin əsasını təşkil edən milli çoxluğun adını yenidən özünə qaytardı. Belə ki, Konstitusiyamızda millətimizin adı yenidən türk kimi qeyd olundu. Çox təəssüf ki, bir il keçməmiş - Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra, heç bir əsası olmayaraq “türk” sözünü çıxarıb, vaxtilə Stalinin göstərişi ilə verilmiş “azərbaycanlı” adı yenidən Azərbaycan Konstitusiyasına salındı. Sualınıza gəldikdə, bəli, son vaxtlar Azərbaycan türklərinin türk olmasını şübhə altına alan bir çox yazılar getməkdədir. İstər-istəməz sual yaranır ki, bu gün Azərbaycanda nə baş verir? Azərbaycan türklərinin türk olması ilə bağlı məsələ meydana çıxır. Fazil Müstafa kimiləri Azərbaycanın tarixi şəxsiyyəti Şah İsmayıla hücum edir. İndi də Nizaməddin Şəmsizadə bunu davam edir. Siyasətə baxsaq, biz bilərik ki, bir işğal olunmuş ərazini ilhaq etmək üçün işğalçı birinci növbədə həmin ərazinin toponimlərini dəyişdirir. Məsələn, Ermənistanda bu gün bütün türk adları dəyişdirilib, erməni adları qoyulub. Eləcə də Rusiya çar vaxtı işğal etdiyi bütün əraziləri, o cümlədən Gəncənin adını Yelizavetapol, Sovet vaxtında isə Kirovabad qoymuşdular. Məqsəd bu əraziləri Rusiya ərazisi kimi tarixə salmaq olub. Eləcə də xalqların adının dəişdirilməsi o xalqların assimilyasiya siyasətindən xəbər verir. Makiavelli “Qosudar” əsərində krala məsləhətində yazır ki, bir xalqı həqiqətən də məhv etmək istəyirsinizsə, onu fiziki cəhətdən qırmayın, sadəsə olaraq onun adət-ənənəsini, adını dəyişin, o xalq öz-özünə tarixdən silinib gedəcək. Bu gün Azərbaycan türklərini tarixdən silmək üçün inadlı şəkildə adımızın türk olmadığını sübut edən Arif Rəhimzadə kimi heç bir savadı, dünyagörüşü olmayan, rus imperiyasının tərbiyəsi altında olmuş bir adam deyir ki, biz türk deyilik. Əvvala, xalqların adlandırılmasının iki üsulu var. Birincisi, xalq özünü necə adlandırır, ikincisi o xalqı başqaları necə adlandırır?! Məsələn, biz ermənilərə “erməni” deyirik, dünyada “armyan” kimi tanınırlar, amma onlar özlərini “hay” kimi dərk edirlər. Çünki “erməni” dediymiz xalqın adı “hay”dır, bu ermənilərin ona aidiyyatı yoxdur. Sadəcə olaraq qonşu xalqlar bu ərazilərin Ermənistan olduğunu bilir. Burada yaşayan xalqın da ərməni olduğunu, yəni “ərmən”, “türkmən” tük tafyaları olduğunu bilirlər. Ona görə, tarixən bu adı dəyişə bilmirlər, baxmayaraq ki, haydırlar. Amma dünyada Ermənistan kimi tanıyırlar və beləliklə də ərmənilərə məxsus olan torpağı, mədəniyyəti, hər şeyi mənimsəyiblər. Eləcə də biz almanlara alman, ruslar german, almanlar özləri doyçland deyir. Yəni alman xalıqının üç adı var. Bu zaman əsas məsələ odur ki, xalqın özü özünə nə dediyinə fikir vermək lazımdır. Qonşu xalqların dediyi ilə xalqın özünün dediyi üst-üstə düşürsə, bu həmin xalqın həqiqi adıdır. Gəlin, bu prinsipi Azərbaycana tətbiq edək. Azərbaycanda çoxlu etnik qruplar mövcuddur. Eyni zamanda Azərbaycan dövlətinin əsasını təşki edən böyük bir çoxluq var. Bu çoxluğun adı nədir? Söhbət ondan gedir. Talışlar, kürdlər, ləzgilər, farslar, ruslar, gürcülər bizə türk deyir. Yəni faktiki olaraq bizim əhatəmizdə olan, bizimlə eyni coğrafiyada yaşayan 6 xalq bizə türk deyir. Eləcə də 11-12 əsrlər yazılı ədəbiyyatımıza baxsaq, görərik ki, o dövrün yazarları əsərlərində “türkəm” deyir. Nizamidə “türkəm” deyir. Şah İsmayıl Xətainin “Bu, türkoğlu Xətaidir, Xətai” şeri də var. Həsənoğlu da şerlərini türk dilində yazıb və.s. Bu gün İranda yaşayan “azərbaycanlı” dediyimiz xalq özünü türk, farslar da onları türk adlandırırlar. Yəni biz həm özümüz özümüzü türk adlandırırıq, həm də qonşu xalqın hamısı bizi türk adlandırır. Çox maraqlıdır ki, dünyada yeganə türk adını daşıyan biz olmuşuq. Tarixdə nə özbəklər, nə qırğızlar, nə də osmanlı türkləri heç biri türk adını daşımayıb, bizim dedyimiz azərbaycanlı adı tarixdə ilk dəfə millət kimi türk olub. O ad bizim doğma adımızdır. Biz o adı qoyandan sonra, Osmanlı türkləri həmin adı götürüb, öz millətlərinin adı ediblər. Faktki olaraq ədaləti bərpa etmək istəyirksə, deməməliyik ki, biz türk deyilik, əksinə türk bizik, yerdə qalanlar - Osmanlı türkləri qıyı (kıyı) və bir çox tayfaların qarışığından əmələ gəlib. Osmanlılar “türk” adını daşımayıblar. Avropda osmanlaları “ottoman” kimi tanıyırlar. Hətta Türkiyədə yaşayan türklər Osmanlı türklərini ayırırdılar. Hətta belə bir deyim olub: “Əkəndə yox, biçəndə yox, yeyəndə Osmanlı ortaq qardaş”. Bu, onu göstərir ki, Tükiyədə iki cür türk var. Bir qrup türklər əsas türk etnosu İğdırda, Ərzurumda, Ərzincanda, Diyarbəkirdə yaşayan türklərdir. Bunlar Sultan Səlimin dövrünə qədər Azərbaycan türklərinin yaşadığı ərazilərdir. Ona görə də Türkiyə ərazisindəki Azərbaycan türkləri özünü digər türklərdən fərqləndirir, onlara Osmanlı deyirdi, özlərin isə türk kimi dərk edirdilər. Beləliklə, bir şeyi dərk etmək lazımdır ki, dünyada yeganə “türk” adını daşımaq haqqı olan bizim xalqdır. Millətin adı “azərbaycanlı” ola bilməz. Dediyim kimi, bunu Stalin kəşf edib, onda heç kim gürcülərə gürcüstanlı demirdi, amma biz “azərbycanlı” olmuşduq. Doğrudan da bu millətin adı belə hallana bilərsə, onda gərək biz ruslara rusiyalı, ermənilərə ermənistanlı, gürcülərə gürcüstanlı, azərbaycanlılara azəbaycanlı deyək. Bu necə olur ki, ermənistanlılar var, erməni var; Gürcüstanlılar var gürcü var; rusiyalılar var, ruslar var; azərbaycanlılar var, amma böyük çoxluğun adı yoxdur. Talış, ləzgi bilinir, hətta Azərbaycanda iki min nəfərdən ibarət inqloyun adı bilinir ki, bu millətin adı inqloydur. Amma ana dili olan böyük çoxluğun özünün adət-ənənəsi digər etnik qruplardan fərqənən, min illər bu siyasi çoğrafiyanı yaradan insanların adı yoxdur, bunlar “azərbaycanlı”dır. Bu, Stalinin və sonra da Heydər Əliyevin bir kəşfi idi...
- Stalin niyə o zaman yalnız bizim adımızı dəyişmişdi? Məsələn, niyə gürcülərə “gürcüstanlı” demirdi?
- Bu repressiyaya niyə yalnız biz məruz qalmışdıq? Çünki o vaxtı Türkiyə ilə Rusiya rəqib idi. Türkiyə Avropa ilə müttəfiqlik edirdi. Türkiyə ilə Qafqazda yaşayan türklərin, o cümlədən Azərbaycan türklərinin əlaqələrini kəsmək üçün bir neçə üsula əl atmışdılar. Gürcüstandan Ahıska türkləri, o cümlədən Krım türkləri köçürülmüşdü, Azərbaycan türkləri qalırdı. Azərbaycan türklərini də köçürmək haqqında 1941-ildə planları var idi. Belə bir fikir var idi ki, bunlar türkdülər və Orta Asiyaya getməlidirlər. Jirinovski də belə deyir ki, türklər getsin, Aşqabadın yanında yaşasın. Bunlara belə gəlir ki, türklər bura gəlmədirlər, ona görə, öz vətənlərinə qayıtmalıdırlar. Stalinin də layihəsi var idi ki, Azərbaycan türklərini Orta Asiyaya köçürsün. Sonra müharibə başladı deyə, bu plan dayandı. Bir xalqın adını dəyişdirmək və bir xalqı ərazisindən köçürmək - ikisi də eyni məqsədi güdürdü. Qafqz türkləri ilə Anadolu türklərinin əlaqələrini pozmq və türklüyü bizə yadlaşdırmaq.
- Maraqlıdır ki, bu gün Azərbaycanda Arif Rəhimzadənin verdiyi bəyanata haqq qazandırmağa çalışan “alimlər” də çıxır...
- Etnoqrafiya elmində “nazologiya” deyilən bir adlandırma var. Bu adlandırmada da göstərilir ki, etnoqrafiya elmində -lı,-li, -lu,-lü şəkilçiləri ilə bitən millət adı yoxdur. Fransız var, fransalı yoxdur, İngilis var, ingiltərəli yoxdur. “Azərbaycanlı” terminin, etnoqrafiya elminə görə, millət adına aidiyyatı yoxdur. Bu şəkilçilər məkan mənsubiyyəti bildirir. Məsələn, Qətran Təbrizi, Təbrizi üzüm sortu var. Millətimizi “azərbaycanlı” adlandıran Arif Rəhimzadənin məntiqi ilə Qətran Təbrizi ilə, Təbriz üzüm sortu eyni xalqın nümayəndləridir, çünki ikisi də Təbrizidir. Belə çıxır ki, Quba alması ilə Quba yəhudiləri eyni millətdir. Çünki ikisi də Qubalıdır. Bu adamlarda bu qədər absurd düşüncə var. Biz başa düşərik ki, Sovet dövründə bizim türklüyümüzü qəbul etmək istəməyən, indi də davam etdirən insanlar var. Çünki Azərbaycanı yenidən Rusiyanın təsirinə salmaq üçün bizim türk kimliyimiz aradan qaldırılmalıdır, bizm kimliyimizə qarşı hücum olmalıdır. Buna görə, tariximizə hücum edirlər, ermənilər musiqimizi, milli yeməklərimizi oğurlayır. Bu üzdən ruslar ərazilərimizin adını dəyişməyə cəhd edirlər. “Türk” adının, Azərbaycan türklərinin adının götürülməsi türk xalqının tarixdən oğurlanması deməkdir. Hətta Heydər Əliyev də “türk” adını “azərbaycanlı” yazıb, bu onun düz hərəkəti deyil. O vaxtı Bəxtiyar Vahabzadə də iclasda dedi ki, Heydər bəy, bu “azərbaycanlı” məsələsi etnoqrafiq olaraq bir xalq ola bilər, gəlin, bunu adını başqa ad qoyaq, amma “azərbaycanlı” qoya bilmərik. Çünki etnosun adı -lı,-lı, -lu,- lü ilə düzəlmir.
Düyananın heç bir ölkəsində yer mənsubiyyəti ilə xalq yoxdur. Hətta dövlət başçısını adı ilə xalq var, amma yer adı ilə yoxdur. Məsələn, özbəklər özbək hökmdarının adını xalqına verib. Amerikalılar milli məsələyə gələndə deyirlər ki, amerikalı ingilisəm, bir də İngiltərəli ingilis var. Amerikalı ispan var, avropalı ispan var. Yəni bunu demək istəyirəm ki, bizim adımızı dəyişməkdə yeganə məqsəd bizi millət, xalq kimi assimilyasiya etmək, ikincisi, türklərlə, xüsusən də Osmanlı Türkiyəsi ilə bizim əlqələrimizi kəsmək məqsədi güdür. Ona görə də birmənalı şəkildə hamı bilməlidir ki, dünyada həm tarix boyu, həm də bu gün yeganə türk adını daşımaq hüququ Azərbaycan türklərinə məxsusdur. Heç kəs bu adı bizdən ala bilməz.
- Yəni bizim bu ada sahib çıxmaq üçün hətta Osmanlı türklərindən daha çox haqqımız var...
- Əlbəttə. Çünki Osmanlı türkləri bizdən sonra bu bölgəyə gəliblər. Onlar gələnə qədər artıq biz burada türk kim tanınırdıq. Farslar, ərəblər, bizanslılar, emənilər də bizi türk kimi tanıyırdı. Ona görə, Arif Rəhimzadə başa düşməlidir ki, özündən etnoqrafiyaya yenilik gətirə bilməz. “Azərbaycanlı” adında millət ola bilməz, ortada elm var. Xalqların klassifikasiya olunmasının bir qaydası var. Dünyada elə bir xalqın adını desə ki, onun da adı bizm kimi yaşadığımız dövlətin adı və məkan bildirən şəkilçi ilə düzəlir, onda deyərəm ki, razıyam. Yapon-yaponiyalı, hind və hindistanlılar fərqli şeylərdir. Bizim “azərbaycanlı” kimi yer mənsubiyyətimiz var. Bunun içində talış, kürd, ləzgi var. Amma Azərbaycanda böyük çoxluğun adını qadağan ediblər. 90-cı illərdə bir məqalə yazmışdım. Orada qeyd etmişdim ki, bütün dünyada insan huquqlarının pozulması azlıqların hüquqlarının pozulması ilə bağlı normalardır. Məsələn, cinsi, siyasi, dini azlıqların hüquqlarının pozulması. Ancaq Azərbaycan dünyda yeganə əraizidir ki, burada çoxluğun hüququ pozulur. Bu gün də Arif Rəhimzadə kimi hansı millətdən olması məlum olmayan insanların deməsi ki, burada yaşayan insanların böyük çoxluğu türk deyil, bu onu göstərir ki, hələ də bizim çoxluq kimi hüquqlarımız pozulmaqdadır. Amma gedib siz talışa deyə bilməzsiniz ki, bunlar azərbayanlıdır. Çünki onlar özlərinə azərbaycanlı, bizə isə türk deyir. Azərbaycanlı talışın, ləzginin, kürdün, türkün ümumi adıdır. Azərbaycanlı bu coğrafiyada yaşayan insanların adıdır. Onda qadağan edin ki, kürdlər bizə türk, özlərinə də kürd deməsin. Necə olur ki, İraqda, Türkiyədə, İranda, Azərbaycanda kürd kürddür, amma Azərbaycan türkü Azərbaycanda nədənsə azərbaycanlı olur?! İran Azərbaycanında yaşayanlar türk olur, onlara heç kəs “azərbaycanlı” demir. Onlar özlərini türk kim tanıtdırırlar, qonşu xalqların tarixində də biz türk kimi gedirik. İndi bu Arif Rəhimzadə Stalinin 1936-cı ildə həyata keçirdiyi və 1993-cü ildə Heydər Əliyev tərəfindən yenidən gündəmə gətirilən Azərbaycan türkünün adının yenidən dəyişdirilməsini - tamimilə yanlış olaraq millətin adının səhv qoyulması məsələsini qaldırmqada nə məqsədi güdür ki? Onda bəs, Heydər Əliyevin ikinci bir tezisi var idi “Bir millət, iki dövlət”. Bir millət, iki dövlətiksə, onda bu iki dövlətdə yaşayan millətin adı türkdür. Bəs, bu dövlətdə yaşayan millətin adı niyə “azərbaycanlı” olur? O tezisdən baxanda da Tükiyədə yaşayan o böyük çoxluğun adı nədirsə, Azərbaycan dövlətində çoxluğun adı odur. Çünki sən özün deyirsən ki, “Bir millət, iki dövlət”. Bir millətin iki adı ola bilməz. İndi çalışırlar ki, Arif Rəhizmadəni təmizə çıxartsınlar, guya, bu, elmi bir məsələdir. Arif Rəhimzadə deyir ki, məni düzgün başa düşün. Elə deyil, Arif Rəhimzadə Azərbayancanda “beşinci kolon”un təmsilçilərindən biridir.
- Yəni Rusiyaya xidmət edir?
- Bəli, burada Rusiyaya xidmət edən, təpədən dırnağa kommunist ruhlu, ruslara sədaqətli bir admdır. İndi ruslar Azərbaycanı yenidən işğala hazırlşırlar. Ona görə də təzədən başlayırlar çar və Sovet Rusiyasında aparılan siyasəti bu dəfə Azərbaycanda bəzi dırnaqarası azərbaycanlıların əli ilə aparırlar, tariximizə söz atırlar, adımızı, dilimizi dəyişmək istəyirlər. Sabah durub deyəcklər ki, gəlin, Gəncənin adını Putinabad, Sumqayıtın adını Jirinovskiabad qoyaq, Sovet dönəmindəki kimi türk toponimlərini dəyişib, rus toponimləri ilə əvəz edək və s.
- Nəyə əsasən deyirsiniz ki, A.Rəhimzadə “5-ci kolon”un adamıdır, Rusiyaya xidmət edir?
- Arif Rəhimzadənin Azərbaycanda Rusiyanın maraqlarını müdafiə etməsi, “5-ci kolon”un nümayəndəsi olmasını subut edən fakt odur ki, o bu fikirləri məhz Rusiya mətbuatına verdiyi müsahibdə səsləndirib. Arif Rəhimzadə həmin müsahibədə yalançı bir tezislə əsaslandırıb ki, “biz azərbaycanlıyıq, türk deyilik”. Ona görə, türkə qarşı olan rusların və ermənilərin düşmənçiliyi Azərbaycan xalqına qarşı olmamalıdır. Əsrin əvvəllərində məhz bizi türk olduğumuza görə qırıblar, sonrakı dövrlədə türk olduğumuza görə bizi represiyaya məruz qoyublar. Cəmaləddin Əfqaninin bir fikri var, Arif Rəhimzadənin o məntiqi ilə bağlı onu misal çəkmək istəyirəm. Bəzi müsəlmanlar da guya, Avropada xristianlığın təzyiqindən qurtarmaq və yaxud da Avropada özlərinə yaxşı yer almaq üçün İslam kimliyindən imtina edirlər və danışırlar. Cəmaləddin Əfqani onlarla bağlı bir söz deyib ki, biz dünydakı bütün Quranları yandırsaq, bütün minarələri, məscidləri söküb atsaq və sonuncu allahu-əkbər sözünü də qadağan etsək, yenə də xristian dünyası bizi müsəlman kimi tanıyacaq, bizə müsəlman kimi düşmənçilik edəcək və bizi heç vaxt öz dünyalarına, aləmlərinə buraxmayacaq. Heç təsadüfi deyil ki, Türkiyənin Avropa Birlyinə daxli olması məsələsində Jiskar Destin də demişdi ki, Avropa Birliyi bir xristan klubudur, müsəlman türkünün orada yeri yoxdur. Baxmayaraq ki, Türkiyə Avropa Birliyinin üzvü olmaq, avropalılar kimi olmaq istəyir. Hətta Türkiyədə bununla bağlı ciddi siyasət aparılır. Amma yenə də Avropa türkləri müsəlman və türk kimi tanınırlar və necə ki, min illər avropalılar ilə türklər arasında qarşıdurma olub, indi də həmin siyasəti aparırlar. Bu fakt göstərir ki, adınızı, mədəniyyətinizi, paltarınızı dəyişmək, öz kimliyinizi gizlətməklə heç vaxt düşmən sizi dümənçilikdən çıxartmaz.
- Hesab edirsiniz ki, indiki ərəfədə Nizaməddin Şəmsizadənin də Xətai ilə bağlı verdiyi bəyanat təsadüfi deyil?
- Təbii. Arif Rəhimzadə ilə eyni vaxtda o da deyir ki, Xətainin damarlarında xristian qanı axır. Birincisi, bu adamı yaxşı tanıyıram. O, çox savadsız, məlumatsız, biliksiz bir admdır. Azərbaycanın faciəsi odur ki, Azərbaycanın bir nömrəli universitetində bu cür savadsız adamlar professor və alim adı daşıyırlar, mövcuddurlar. Əvvala, “xristian qanı” nə deməkdir? Xristianlar 1, 5 milyard yarımdı və təxminən 100-dən artıq qanın daşıyıcılarıdır: fransız, ingilis, alman qanı və. s. Özü də bunlar tamamilə xarakterinə görə biri-birindən fəqrlidirlər. O cümlədən ruslar da xristiandır. Bu, o deməkdir ki, rusların qanı ingilis qanıdır? Doğurdan da biz dini mənsubiyyətə görə qan təyin ediriksə, belə çxır ki, bütün dünyadakı xristianın hamısı bir millətdir. Çünki qan milli kimiyi, xarakteri bildirir. Xristianlıq bir inanc məsələsidir. 2500 il əvvəl xristianlıq yox idi, onda sual olunur 2500 il budan əvvəl xristian qanı daşıyanda heyvan qanı idi? Bu nə deməkdir? İkincisi də Nizaməddin Şəmsizadənin çıxışı da, dediyim kimi, eyni mənbədən istiqamətlənən, eyni göstərişlə gələn bir məsələdir. Münşinin kitabında Şah İsmayıl Xətainin şəcərəsi verilir. Doğrudur, anasının anası, Uzun Həsənin arvadı Bizans qızıdr. Əvvala, Nizaməddin Şəmsizadə başa düşməlidir ki, İslam aləmində bir xristian kişi və ya qadın İslamı qəbul eməsə, heç bir müsəlmanın onunla evlənmək hüququ yoxdur. Ona görə də istər Osmanlı, istərsə də Səfəvi şahları, istərsə də Uzun Həsən Bizansdan aldığı qadınları müsəlmanlığa qəbul edəndən sonra onlarla kəbinlə əlaqəyə giriblər. Bu hadisə Məhəmməd peyğəmbərdən neçə əsr sonra baş verən hadisədir. Çünki dini tapdayıb kimsə, xristianla evlənə bilməz. Quranda da ayə var ki, sizin dininizi qəbul etikdən sonra xristianla evlənə bilərsiniz. Bu baxımdan, onun adı da dəyişib, əslində, Dəspinə deyil. Bu gün də Avropada müsəlmanlığı qəbul edənlərin hamısının müsəlman adı var. İslamda belə bir qayda var ki, İslamı qəbul edən İslam adlarını götürməlidir. O cümlədən də İslamı qəbul etməyən bir qadınla, bir kişi ilə müsəlman evlənə blməz. Nizaməddin Şəmsizadənin savadısızlığına bax, o bilməlidir ki, Dəspinə xatun müsəlmanlığı qəbu edib. O, dediyi kimi, Şah İsmayılın qanından axan qan dini mənsubiyyətə təsir edirsə, müsəlman qanıdır. Bizim peyğəmbərin arvadı Mariya müsəlmanlığı qəbul emtiş xristian olub. Eləcə də nümunə olaraq Osmanlı və Səvəfi sultanları və digər İslam hökmdarları xristin qadınlar alarkən onlar İslamı qəbul ediblər. Nizaməddin Şəmsizadə nəyə görə deyir ki, Şah İsmayılın qanından xristian qanı axır? Axı, onun nənəsi İslamı qəbul edib. Bu onu göstərir ki, bu adam alim kim təhlil etmə qabiliyyətinə malik deyil, ümimyyətlə, nə İslamı, nə də Azərbaycan tarixini, nə də baş verən hadisləri bilir. Şah İsmayıl təpədən dırnağa müsəlman olub, nənəsi, anası, dədəsi, babası da müsəlman oub. Şah İsmayılın milli kimliyi kimdir? Bunu dünyada hamı bilir ki, bir nəsil ata xətti ilə keçir, yəni kimlik ata xətti ilə müəyyən olunur. Dünyada yalnız yəhudilərdə yeni nəsli ana xətti ilə müəyyən edirlər. İndi bu Nizaməddin Şəmsizadə yəhudidir ki, ana xətti ilə Şah İsmayıl Xətainin kimiliyini müəyyən edir?! Ola bilsin ki, yəhudidir. Çünki o, özü şimal tərəfdəndir, ya yəhudidir, ya da ləzgidir. Çox maraqlıdır ki, həm Arif Rəhimzadə, həm də Nizaməddin Şəmsizadənin özlərinin milli kimliyi dəqiq bilinməyə-bilinməyə Azərbaycan türkünun tarixi, Azərbaycan tarixinin şəxsiyyəti haqqında bu cür şübhə toxumu səpirlər. Uzun Həsənin qızı olduğuna, yəni kimlik ata xətti ilə keçdiyinə görə Şah İsmayılın anası yüz faiz türkdür. Bunu həkim kimi deyirəm, genetika ata xətti ilə keçir. Ona görə atalığı təyin etmək olur, analığı təyin etmək mümkün deyil. Bu baxımdan, Nizaməddin Şəmsizadə tamamilə savadsız, əsassız bir mövqe bildirir. Bakı Dövlət Univesitetinin rəhbərliyi bu məsələyə münasibət bildirməlidir. Azərbaycanda 3-4 etnik xalq var, bunlar Azərbaycan türkləri, onun tarixi ilə bağlı ağızlarına gələni danışırlar. Biz, guya, türk deyilik, Xətainin qanında xristian qanı axır deyə mənasız danışırlar. Azərbaycan türklərinin yüzlərlə alimi var. O cümlədən də Abel Məhərrəmov var, özü də Ermənistan mənşəli türkdür. Ermənistanda yaşayanlar xalis türklər olub. Bu adamın universitetində onun millətinə, onun tarixinə bu cürə böhtan xarakerli, elmi əsası olmayan, tarixi faktları təhrif edən bir müsahibə verən adama o universitetdə olan türk alimin biri çıxıb cavab vermir. Demir ki, a kişi, xristianlıq inanc məsələsidir. İnanc necə qana təsir edə bilər? Yenə deyirəm, İslama görə bir müsəlman xristianla evlənə biməz. Çünki kəbin iki müsəlman arasında ola bilər. Xristianlarda kəbin yoxdur. Deməli, adını, dini dəyişib ki, Uzun Həsən Dəspinə xatunla evlənib. Onda bu böhtanı, yalanı niyə deyirsən? Bizim alimlərmizin saxta diplom alması, saxta elmlər doktoru adları daşıması və Azərbaycan dövlətinin universitetlərində, akademiyasında işləyib xalqa qarşı düşmən siyasəti aparmasının əsas səbəbi budur. Bu adamlar savadsızlıqla, müəyyən yollarla gəlib elmlər doktoru olub. Elmlər doktoru kimi adi orta məktəb şagirdinin belə, təkzib edəcəyi, əsası olmayan bir fikir deyir. Onun müsahibəsini birinci dəfə oxuyanda dəhşətə gəldim. Bu adamın alimliyini qırağa qoyaq, institut tələbəsi səviyyəsində savadı olsa, bilər ki, qan məsələsinin inanca, mədəniyyətə, əxlaqa, coğrafiyaya aidiyyatı yoxdur. Sosiologiyada qan birliyi deyilən rabitə var. Onun da mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ata xətti iə gəlir. Xalqın əmələ gəlməsində iki faktor var: Qan və yer faktoru. Şah İsmayıl Xətai Azərbaycan torpağında doğulub, atası da, babası da, nənəsi də türkdür. Getsinlər özlərinin damarında hansı millətin qanı axdığını müəyyən etsinlər. Artıq inglislər genetikada milli gen kəşf ediblər. Kimin şübhəsi var ki, Şah İsmayıl Xətainin damarında hansı qan var, buyursunlar qəbrini açsınlar, analiz etsinlər, görsünlər Şah İsmayıl hansı millətdəndir. Eləcə də Nizaməddin Şəmsizadənin qanını yoxlasınlar, baxsınlar, hansı millətdəndir? Özünü türk kimi dərk edən alimləri, Azərbaycan dövlətinin təəssübünü çəkənləri sizin qəzetiniz vasitəsilə çağırıram. İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva da özünü türk kimi dərk edirsə, onları da dəvət edirəm ki, Azərbaycanda türklərə qarşı tariximizə, coğrafiyamıza, mədəniyyətimizə, elmimizə düşmən qüvvələr geniş bir cəbhə açıb, bu cəbhənin qabağına hamı çıxmalıdır. Prezident də, Mehriban xanım da hesab edir ki, damarlarında türk qanı axmır, Abel Məhərrəmov da hesab edir ki, onun damarından türk qanı axmır, onda bəli, Şah İsmayıl Xətainin damarında nə qan axmasını dursun onlar da müdafiə etsinlər. Amma kim ki, öz damarındakı qanın nə olduğunu bilir, bilsinlər ki, Şah İsmayılın damarındakı qan bu gün Azərbaycan türklərinin damarında axan qanla eynidir. Bunda nə yunan, nə xristian, nə də başqa millətin qanı yoxdur. Şah İsmayıl təpədən dırnağa türkdür. O, özünü türk kimi dərk edib, türk üçün yaşayıb, türk üçün ölüb, türk üçün də bir imperiya yaradıb. Tarix durduqca özünü türk hesab edən insanların idealı olacaq. Bu gün dünyada həm xrisitan, həm də müsəlman ərəblər var. Eləcə də xristian və müsəlman tatarlar var. Eləcə də biz vaxtilə xristianlığı qəbul etmişik Sonradan İslamı qəbul etmişik. İndi Nizaməddin Şəmsizadə bu suala cavab versin. Bu xristian ərəblərlə, müsəlman ərəblər eyni millətdir, ya müxtəlif millətdir və yaxud xristian, müsəlman tatarları eyni millətdir? Müsəlman ərəblərin qanında hansı qan, kimin qanı axır? Bu fakt özü göstərir ki, bir millət hətta on dində ola bilər. Bu, onun qanını dəyişməz. Millət ərazi və qan birliyindən əmələ gəlir. Etnoqrafiya elmində deyilir ki, ərazi və qan birliyinə malik olan topluma qan birliyi deyilir. Xristianlıq isə əqidədir. Millətin əmələ gəlməsində əqidənin rolu yoxdur. Çünki bu bioloji əsasda əmələ gəlir. İndi Nizaməddin Şəmsizadə özündən yeni etnoqrafik nəzəriyyə irəli sürür. Sən demə, insanın milli kmiyi onun əqidəsinə aid imiş. Bəs, atesit insanlar hansı millətin nümayəndəsi olur?...
"ARİF RƏHİMZADƏ "BEŞİNCİ KOLON"un TƏMSİLÇİLƏRİNDƏN BİRİDİR"
Sərdar Cəlaloğlu: “Dünyada türk adını daşımaq haqqı olan yeganə xalq bizik”
“Nizaməddin Şəmsizadə çox savadsız, məlumatsız, biliksiz bir adamdır...”
“Arif Rəhimzadə kimi hansı millətdən olması məlum olmayan insanların deməsi ki, burada yaşayan insanların böyük çoxluğu türk deyil, bu onu göstərir ki, hələ də bizim çoxluq kimi hüquqlarımız pozulmaqdadır”
“Çox maraqlıdır ki, həm Arif Rəhimzadə, həm də Nizaməddin Şəmsizadənin özlərinin milli kimliyi dəqiq bilinməyə-bilinməyə Azərbaycan türkünun tarixi, Azərbaycan tarixinin şəxsiyyəti haqqında bu cür şübhə toxumu səpirlər”
İstər Çar, istərsə də Sovet Rusiyası vaxtında işğal olunmuş Azərbaycanda, eləcə də digər ərazilərdə yaşayan türkdilli xalqlara qarşı assimilyasiya siyasəti aparılmışdır. Həm Azərbaycan türkləri, həm də Azərbaycan türklərini təşkil edən müxtəlif tayfalar -qaşqaylar, oğuzlar, qarakalpaklar və s. ayrı-ayrı millətlər kimi təqdim olunurlar. Əlbəttə, bu siyasət indi də davam etdirilir. İllərdir ki, Azərbaycan türkünün adının dəyişdirilməsi istiqamətində cəhdlər edilir. Bu fikirlərin müəllifi ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ilə söhbətimizdə deputat Arif Rəhimzadənin “biz türk deyilik” ifadəsinə münasibətini öyrənməklə yanaşı, son vaxtlar bu istiqamətdə müzakirə edilən bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.
- Sərdar bəy, Arif Rəhimzadənin “biz türk deyilik” ifadəsi haqda nə düşünürsünüz. Sizcə, bu savadsızlıqdan ortaya atılmış bir fikirdir, yoxsa bunun arxasında hansısa çirkin niyyətlər var?
- Öncə onu xatırladım ki, Çar Rusiyası dönəmində də Azərbaycan türklərini “Qafqaz tatarları” adlandırırdılar. 1936-cı ilə kimi bizim pasportlarda “milliyyət” bölməsinə “türk” yazılırdı. Həmin dövrdə yazılan bütün sənədlərdə “azərbaycanlı” anlayışı yox idi, Azərbaycanda yaşayan əhali “türk” kimi təsvir olunurdu. 1936-cı ildə Stalinin göstərişi ilə yenidən “türk” adı dəyişdirildi, “azərbaycanlı” qoyuldu. Beləliklə, “türk” sözü 1990-cı illərə qədər ədəbiyyatımızdan, leksikonumuzdan çıxarıldı. 1992-ci ildə Əbülfəz Elçibəy Stalininin göstərişi ilə həyata keçirilən bu ədalətsizliyi aradan qaldırdı və Azərbaycan dövlətinin əsasını təşkil edən milli çoxluğun adını yenidən özünə qaytardı. Belə ki, Konstitusiyamızda millətimizin adı yenidən türk kimi qeyd olundu. Çox təəssüf ki, bir il keçməmiş - Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra, heç bir əsası olmayaraq “türk” sözünü çıxarıb, vaxtilə Stalinin göstərişi ilə verilmiş “azərbaycanlı” adı yenidən Azərbaycan Konstitusiyasına salındı. Sualınıza gəldikdə, bəli, son vaxtlar Azərbaycan türklərinin türk olmasını şübhə altına alan bir çox yazılar getməkdədir. İstər-istəməz sual yaranır ki, bu gün Azərbaycanda nə baş verir? Azərbaycan türklərinin türk olması ilə bağlı məsələ meydana çıxır. Fazil Müstafa kimiləri Azərbaycanın tarixi şəxsiyyəti Şah İsmayıla hücum edir. İndi də Nizaməddin Şəmsizadə bunu davam edir. Siyasətə baxsaq, biz bilərik ki, bir işğal olunmuş ərazini ilhaq etmək üçün işğalçı birinci növbədə həmin ərazinin toponimlərini dəyişdirir. Məsələn, Ermənistanda bu gün bütün türk adları dəyişdirilib, erməni adları qoyulub. Eləcə də Rusiya çar vaxtı işğal etdiyi bütün əraziləri, o cümlədən Gəncənin adını Yelizavetapol, Sovet vaxtında isə Kirovabad qoymuşdular. Məqsəd bu əraziləri Rusiya ərazisi kimi tarixə salmaq olub. Eləcə də xalqların adının dəişdirilməsi o xalqların assimilyasiya siyasətindən xəbər verir. Makiavelli “Qosudar” əsərində krala məsləhətində yazır ki, bir xalqı həqiqətən də məhv etmək istəyirsinizsə, onu fiziki cəhətdən qırmayın, sadəsə olaraq onun adət-ənənəsini, adını dəyişin, o xalq öz-özünə tarixdən silinib gedəcək. Bu gün Azərbaycan türklərini tarixdən silmək üçün inadlı şəkildə adımızın türk olmadığını sübut edən Arif Rəhimzadə kimi heç bir savadı, dünyagörüşü olmayan, rus imperiyasının tərbiyəsi altında olmuş bir adam deyir ki, biz türk deyilik. Əvvala, xalqların adlandırılmasının iki üsulu var. Birincisi, xalq özünü necə adlandırır, ikincisi o xalqı başqaları necə adlandırır?! Məsələn, biz ermənilərə “erməni” deyirik, dünyada “armyan” kimi tanınırlar, amma onlar özlərini “hay” kimi dərk edirlər. Çünki “erməni” dediymiz xalqın adı “hay”dır, bu ermənilərin ona aidiyyatı yoxdur. Sadəcə olaraq qonşu xalqlar bu ərazilərin Ermənistan olduğunu bilir. Burada yaşayan xalqın da ərməni olduğunu, yəni “ərmən”, “türkmən” tük tafyaları olduğunu bilirlər. Ona görə, tarixən bu adı dəyişə bilmirlər, baxmayaraq ki, haydırlar. Amma dünyada Ermənistan kimi tanıyırlar və beləliklə də ərmənilərə məxsus olan torpağı, mədəniyyəti, hər şeyi mənimsəyiblər. Eləcə də biz almanlara alman, ruslar german, almanlar özləri doyçland deyir. Yəni alman xalıqının üç adı var. Bu zaman əsas məsələ odur ki, xalqın özü özünə nə dediyinə fikir vermək lazımdır. Qonşu xalqların dediyi ilə xalqın özünün dediyi üst-üstə düşürsə, bu həmin xalqın həqiqi adıdır. Gəlin, bu prinsipi Azərbaycana tətbiq edək. Azərbaycanda çoxlu etnik qruplar mövcuddur. Eyni zamanda Azərbaycan dövlətinin əsasını təşki edən böyük bir çoxluq var. Bu çoxluğun adı nədir? Söhbət ondan gedir. Talışlar, kürdlər, ləzgilər, farslar, ruslar, gürcülər bizə türk deyir. Yəni faktiki olaraq bizim əhatəmizdə olan, bizimlə eyni coğrafiyada yaşayan 6 xalq bizə türk deyir. Eləcə də 11-12 əsrlər yazılı ədəbiyyatımıza baxsaq, görərik ki, o dövrün yazarları əsərlərində “türkəm” deyir. Nizamidə “türkəm” deyir. Şah İsmayıl Xətainin “Bu, türkoğlu Xətaidir, Xətai” şeri də var. Həsənoğlu da şerlərini türk dilində yazıb və.s. Bu gün İranda yaşayan “azərbaycanlı” dediyimiz xalq özünü türk, farslar da onları türk adlandırırlar. Yəni biz həm özümüz özümüzü türk adlandırırıq, həm də qonşu xalqın hamısı bizi türk adlandırır. Çox maraqlıdır ki, dünyada yeganə türk adını daşıyan biz olmuşuq. Tarixdə nə özbəklər, nə qırğızlar, nə də osmanlı türkləri heç biri türk adını daşımayıb, bizim dedyimiz azərbaycanlı adı tarixdə ilk dəfə millət kimi türk olub. O ad bizim doğma adımızdır. Biz o adı qoyandan sonra, Osmanlı türkləri həmin adı götürüb, öz millətlərinin adı ediblər. Faktki olaraq ədaləti bərpa etmək istəyirksə, deməməliyik ki, biz türk deyilik, əksinə türk bizik, yerdə qalanlar - Osmanlı türkləri qıyı (kıyı) və bir çox tayfaların qarışığından əmələ gəlib. Osmanlılar “türk” adını daşımayıblar. Avropda osmanlaları “ottoman” kimi tanıyırlar. Hətta Türkiyədə yaşayan türklər Osmanlı türklərini ayırırdılar. Hətta belə bir deyim olub: “Əkəndə yox, biçəndə yox, yeyəndə Osmanlı ortaq qardaş”. Bu, onu göstərir ki, Tükiyədə iki cür türk var. Bir qrup türklər əsas türk etnosu İğdırda, Ərzurumda, Ərzincanda, Diyarbəkirdə yaşayan türklərdir. Bunlar Sultan Səlimin dövrünə qədər Azərbaycan türklərinin yaşadığı ərazilərdir. Ona görə də Türkiyə ərazisindəki Azərbaycan türkləri özünü digər türklərdən fərqləndirir, onlara Osmanlı deyirdi, özlərin isə türk kimi dərk edirdilər. Beləliklə, bir şeyi dərk etmək lazımdır ki, dünyada yeganə “türk” adını daşımaq haqqı olan bizim xalqdır. Millətin adı “azərbaycanlı” ola bilməz. Dediyim kimi, bunu Stalin kəşf edib, onda heç kim gürcülərə gürcüstanlı demirdi, amma biz “azərbycanlı” olmuşduq. Doğrudan da bu millətin adı belə hallana bilərsə, onda gərək biz ruslara rusiyalı, ermənilərə ermənistanlı, gürcülərə gürcüstanlı, azərbaycanlılara azəbaycanlı deyək. Bu necə olur ki, ermənistanlılar var, erməni var; Gürcüstanlılar var gürcü var; rusiyalılar var, ruslar var; azərbaycanlılar var, amma böyük çoxluğun adı yoxdur. Talış, ləzgi bilinir, hətta Azərbaycanda iki min nəfərdən ibarət inqloyun adı bilinir ki, bu millətin adı inqloydur. Amma ana dili olan böyük çoxluğun özünün adət-ənənəsi digər etnik qruplardan fərqənən, min illər bu siyasi çoğrafiyanı yaradan insanların adı yoxdur, bunlar “azərbaycanlı”dır. Bu, Stalinin və sonra da Heydər Əliyevin bir kəşfi idi...
- Stalin niyə o zaman yalnız bizim adımızı dəyişmişdi? Məsələn, niyə gürcülərə “gürcüstanlı” demirdi?
- Bu repressiyaya niyə yalnız biz məruz qalmışdıq? Çünki o vaxtı Türkiyə ilə Rusiya rəqib idi. Türkiyə Avropa ilə müttəfiqlik edirdi. Türkiyə ilə Qafqazda yaşayan türklərin, o cümlədən Azərbaycan türklərinin əlaqələrini kəsmək üçün bir neçə üsula əl atmışdılar. Gürcüstandan Ahıska türkləri, o cümlədən Krım türkləri köçürülmüşdü, Azərbaycan türkləri qalırdı. Azərbaycan türklərini də köçürmək haqqında 1941-ildə planları var idi. Belə bir fikir var idi ki, bunlar türkdülər və Orta Asiyaya getməlidirlər. Jirinovski də belə deyir ki, türklər getsin, Aşqabadın yanında yaşasın. Bunlara belə gəlir ki, türklər bura gəlmədirlər, ona görə, öz vətənlərinə qayıtmalıdırlar. Stalinin də layihəsi var idi ki, Azərbaycan türklərini Orta Asiyaya köçürsün. Sonra müharibə başladı deyə, bu plan dayandı. Bir xalqın adını dəyişdirmək və bir xalqı ərazisindən köçürmək - ikisi də eyni məqsədi güdürdü. Qafqz türkləri ilə Anadolu türklərinin əlaqələrini pozmq və türklüyü bizə yadlaşdırmaq.
- Maraqlıdır ki, bu gün Azərbaycanda Arif Rəhimzadənin verdiyi bəyanata haqq qazandırmağa çalışan “alimlər” də çıxır...
- Etnoqrafiya elmində “nazologiya” deyilən bir adlandırma var. Bu adlandırmada da göstərilir ki, etnoqrafiya elmində -lı,-li, -lu,-lü şəkilçiləri ilə bitən millət adı yoxdur. Fransız var, fransalı yoxdur, İngilis var, ingiltərəli yoxdur. “Azərbaycanlı” terminin, etnoqrafiya elminə görə, millət adına aidiyyatı yoxdur. Bu şəkilçilər məkan mənsubiyyəti bildirir. Məsələn, Qətran Təbrizi, Təbrizi üzüm sortu var. Millətimizi “azərbaycanlı” adlandıran Arif Rəhimzadənin məntiqi ilə Qətran Təbrizi ilə, Təbriz üzüm sortu eyni xalqın nümayəndləridir, çünki ikisi də Təbrizidir. Belə çıxır ki, Quba alması ilə Quba yəhudiləri eyni millətdir. Çünki ikisi də Qubalıdır. Bu adamlarda bu qədər absurd düşüncə var. Biz başa düşərik ki, Sovet dövründə bizim türklüyümüzü qəbul etmək istəməyən, indi də davam etdirən insanlar var. Çünki Azərbaycanı yenidən Rusiyanın təsirinə salmaq üçün bizim türk kimliyimiz aradan qaldırılmalıdır, bizm kimliyimizə qarşı hücum olmalıdır. Buna görə, tariximizə hücum edirlər, ermənilər musiqimizi, milli yeməklərimizi oğurlayır. Bu üzdən ruslar ərazilərimizin adını dəyişməyə cəhd edirlər. “Türk” adının, Azərbaycan türklərinin adının götürülməsi türk xalqının tarixdən oğurlanması deməkdir. Hətta Heydər Əliyev də “türk” adını “azərbaycanlı” yazıb, bu onun düz hərəkəti deyil. O vaxtı Bəxtiyar Vahabzadə də iclasda dedi ki, Heydər bəy, bu “azərbaycanlı” məsələsi etnoqrafiq olaraq bir xalq ola bilər, gəlin, bunu adını başqa ad qoyaq, amma “azərbaycanlı” qoya bilmərik. Çünki etnosun adı -lı,-lı, -lu,- lü ilə düzəlmir.
Düyananın heç bir ölkəsində yer mənsubiyyəti ilə xalq yoxdur. Hətta dövlət başçısını adı ilə xalq var, amma yer adı ilə yoxdur. Məsələn, özbəklər özbək hökmdarının adını xalqına verib. Amerikalılar milli məsələyə gələndə deyirlər ki, amerikalı ingilisəm, bir də İngiltərəli ingilis var. Amerikalı ispan var, avropalı ispan var. Yəni bunu demək istəyirəm ki, bizim adımızı dəyişməkdə yeganə məqsəd bizi millət, xalq kimi assimilyasiya etmək, ikincisi, türklərlə, xüsusən də Osmanlı Türkiyəsi ilə bizim əlqələrimizi kəsmək məqsədi güdür. Ona görə də birmənalı şəkildə hamı bilməlidir ki, dünyada həm tarix boyu, həm də bu gün yeganə türk adını daşımaq hüququ Azərbaycan türklərinə məxsusdur. Heç kəs bu adı bizdən ala bilməz.
- Yəni bizim bu ada sahib çıxmaq üçün hətta Osmanlı türklərindən daha çox haqqımız var...
- Əlbəttə. Çünki Osmanlı türkləri bizdən sonra bu bölgəyə gəliblər. Onlar gələnə qədər artıq biz burada türk kim tanınırdıq. Farslar, ərəblər, bizanslılar, emənilər də bizi türk kimi tanıyırdı. Ona görə, Arif Rəhimzadə başa düşməlidir ki, özündən etnoqrafiyaya yenilik gətirə bilməz. “Azərbaycanlı” adında millət ola bilməz, ortada elm var. Xalqların klassifikasiya olunmasının bir qaydası var. Dünyada elə bir xalqın adını desə ki, onun da adı bizm kimi yaşadığımız dövlətin adı və məkan bildirən şəkilçi ilə düzəlir, onda deyərəm ki, razıyam. Yapon-yaponiyalı, hind və hindistanlılar fərqli şeylərdir. Bizim “azərbaycanlı” kimi yer mənsubiyyətimiz var. Bunun içində talış, kürd, ləzgi var. Amma Azərbaycanda böyük çoxluğun adını qadağan ediblər. 90-cı illərdə bir məqalə yazmışdım. Orada qeyd etmişdim ki, bütün dünyada insan huquqlarının pozulması azlıqların hüquqlarının pozulması ilə bağlı normalardır. Məsələn, cinsi, siyasi, dini azlıqların hüquqlarının pozulması. Ancaq Azərbaycan dünyda yeganə əraizidir ki, burada çoxluğun hüququ pozulur. Bu gün də Arif Rəhimzadə kimi hansı millətdən olması məlum olmayan insanların deməsi ki, burada yaşayan insanların böyük çoxluğu türk deyil, bu onu göstərir ki, hələ də bizim çoxluq kimi hüquqlarımız pozulmaqdadır. Amma gedib siz talışa deyə bilməzsiniz ki, bunlar azərbayanlıdır. Çünki onlar özlərinə azərbaycanlı, bizə isə türk deyir. Azərbaycanlı talışın, ləzginin, kürdün, türkün ümumi adıdır. Azərbaycanlı bu coğrafiyada yaşayan insanların adıdır. Onda qadağan edin ki, kürdlər bizə türk, özlərinə də kürd deməsin. Necə olur ki, İraqda, Türkiyədə, İranda, Azərbaycanda kürd kürddür, amma Azərbaycan türkü Azərbaycanda nədənsə azərbaycanlı olur?! İran Azərbaycanında yaşayanlar türk olur, onlara heç kəs “azərbaycanlı” demir. Onlar özlərini türk kim tanıtdırırlar, qonşu xalqların tarixində də biz türk kimi gedirik. İndi bu Arif Rəhimzadə Stalinin 1936-cı ildə həyata keçirdiyi və 1993-cü ildə Heydər Əliyev tərəfindən yenidən gündəmə gətirilən Azərbaycan türkünün adının yenidən dəyişdirilməsini - tamimilə yanlış olaraq millətin adının səhv qoyulması məsələsini qaldırmqada nə məqsədi güdür ki? Onda bəs, Heydər Əliyevin ikinci bir tezisi var idi “Bir millət, iki dövlət”. Bir millət, iki dövlətiksə, onda bu iki dövlətdə yaşayan millətin adı türkdür. Bəs, bu dövlətdə yaşayan millətin adı niyə “azərbaycanlı” olur? O tezisdən baxanda da Tükiyədə yaşayan o böyük çoxluğun adı nədirsə, Azərbaycan dövlətində çoxluğun adı odur. Çünki sən özün deyirsən ki, “Bir millət, iki dövlət”. Bir millətin iki adı ola bilməz. İndi çalışırlar ki, Arif Rəhizmadəni təmizə çıxartsınlar, guya, bu, elmi bir məsələdir. Arif Rəhimzadə deyir ki, məni düzgün başa düşün. Elə deyil, Arif Rəhimzadə Azərbayancanda “beşinci kolon”un təmsilçilərindən biridir.
- Yəni Rusiyaya xidmət edir?
- Bəli, burada Rusiyaya xidmət edən, təpədən dırnağa kommunist ruhlu, ruslara sədaqətli bir admdır. İndi ruslar Azərbaycanı yenidən işğala hazırlşırlar. Ona görə də təzədən başlayırlar çar və Sovet Rusiyasında aparılan siyasəti bu dəfə Azərbaycanda bəzi dırnaqarası azərbaycanlıların əli ilə aparırlar, tariximizə söz atırlar, adımızı, dilimizi dəyişmək istəyirlər. Sabah durub deyəcklər ki, gəlin, Gəncənin adını Putinabad, Sumqayıtın adını Jirinovskiabad qoyaq, Sovet dönəmindəki kimi türk toponimlərini dəyişib, rus toponimləri ilə əvəz edək və s.
- Nəyə əsasən deyirsiniz ki, A.Rəhimzadə “5-ci kolon”un adamıdır, Rusiyaya xidmət edir?
- Arif Rəhimzadənin Azərbaycanda Rusiyanın maraqlarını müdafiə etməsi, “5-ci kolon”un nümayəndəsi olmasını subut edən fakt odur ki, o bu fikirləri məhz Rusiya mətbuatına verdiyi müsahibdə səsləndirib. Arif Rəhimzadə həmin müsahibədə yalançı bir tezislə əsaslandırıb ki, “biz azərbaycanlıyıq, türk deyilik”. Ona görə, türkə qarşı olan rusların və ermənilərin düşmənçiliyi Azərbaycan xalqına qarşı olmamalıdır. Əsrin əvvəllərində məhz bizi türk olduğumuza görə qırıblar, sonrakı dövrlədə türk olduğumuza görə bizi represiyaya məruz qoyublar. Cəmaləddin Əfqaninin bir fikri var, Arif Rəhimzadənin o məntiqi ilə bağlı onu misal çəkmək istəyirəm. Bəzi müsəlmanlar da guya, Avropada xristianlığın təzyiqindən qurtarmaq və yaxud da Avropada özlərinə yaxşı yer almaq üçün İslam kimliyindən imtina edirlər və danışırlar. Cəmaləddin Əfqani onlarla bağlı bir söz deyib ki, biz dünydakı bütün Quranları yandırsaq, bütün minarələri, məscidləri söküb atsaq və sonuncu allahu-əkbər sözünü də qadağan etsək, yenə də xristian dünyası bizi müsəlman kimi tanıyacaq, bizə müsəlman kimi düşmənçilik edəcək və bizi heç vaxt öz dünyalarına, aləmlərinə buraxmayacaq. Heç təsadüfi deyil ki, Türkiyənin Avropa Birlyinə daxli olması məsələsində Jiskar Destin də demişdi ki, Avropa Birliyi bir xristan klubudur, müsəlman türkünün orada yeri yoxdur. Baxmayaraq ki, Türkiyə Avropa Birliyinin üzvü olmaq, avropalılar kimi olmaq istəyir. Hətta Türkiyədə bununla bağlı ciddi siyasət aparılır. Amma yenə də Avropa türkləri müsəlman və türk kimi tanınırlar və necə ki, min illər avropalılar ilə türklər arasında qarşıdurma olub, indi də həmin siyasəti aparırlar. Bu fakt göstərir ki, adınızı, mədəniyyətinizi, paltarınızı dəyişmək, öz kimliyinizi gizlətməklə heç vaxt düşmən sizi dümənçilikdən çıxartmaz.
- Hesab edirsiniz ki, indiki ərəfədə Nizaməddin Şəmsizadənin də Xətai ilə bağlı verdiyi bəyanat təsadüfi deyil?
- Təbii. Arif Rəhimzadə ilə eyni vaxtda o da deyir ki, Xətainin damarlarında xristian qanı axır. Birincisi, bu adamı yaxşı tanıyıram. O, çox savadsız, məlumatsız, biliksiz bir admdır. Azərbaycanın faciəsi odur ki, Azərbaycanın bir nömrəli universitetində bu cür savadsız adamlar professor və alim adı daşıyırlar, mövcuddurlar. Əvvala, “xristian qanı” nə deməkdir? Xristianlar 1, 5 milyard yarımdı və təxminən 100-dən artıq qanın daşıyıcılarıdır: fransız, ingilis, alman qanı və. s. Özü də bunlar tamamilə xarakterinə görə biri-birindən fəqrlidirlər. O cümlədən ruslar da xristiandır. Bu, o deməkdir ki, rusların qanı ingilis qanıdır? Doğurdan da biz dini mənsubiyyətə görə qan təyin ediriksə, belə çxır ki, bütün dünyadakı xristianın hamısı bir millətdir. Çünki qan milli kimiyi, xarakteri bildirir. Xristianlıq bir inanc məsələsidir. 2500 il əvvəl xristianlıq yox idi, onda sual olunur 2500 il budan əvvəl xristian qanı daşıyanda heyvan qanı idi? Bu nə deməkdir? İkincisi də Nizaməddin Şəmsizadənin çıxışı da, dediyim kimi, eyni mənbədən istiqamətlənən, eyni göstərişlə gələn bir məsələdir. Münşinin kitabında Şah İsmayıl Xətainin şəcərəsi verilir. Doğrudur, anasının anası, Uzun Həsənin arvadı Bizans qızıdr. Əvvala, Nizaməddin Şəmsizadə başa düşməlidir ki, İslam aləmində bir xristian kişi və ya qadın İslamı qəbul eməsə, heç bir müsəlmanın onunla evlənmək hüququ yoxdur. Ona görə də istər Osmanlı, istərsə də Səfəvi şahları, istərsə də Uzun Həsən Bizansdan aldığı qadınları müsəlmanlığa qəbul edəndən sonra onlarla kəbinlə əlaqəyə giriblər. Bu hadisə Məhəmməd peyğəmbərdən neçə əsr sonra baş verən hadisədir. Çünki dini tapdayıb kimsə, xristianla evlənə bilməz. Quranda da ayə var ki, sizin dininizi qəbul etikdən sonra xristianla evlənə bilərsiniz. Bu baxımdan, onun adı da dəyişib, əslində, Dəspinə deyil. Bu gün də Avropada müsəlmanlığı qəbul edənlərin hamısının müsəlman adı var. İslamda belə bir qayda var ki, İslamı qəbul edən İslam adlarını götürməlidir. O cümlədən də İslamı qəbul etməyən bir qadınla, bir kişi ilə müsəlman evlənə blməz. Nizaməddin Şəmsizadənin savadısızlığına bax, o bilməlidir ki, Dəspinə xatun müsəlmanlığı qəbu edib. O, dediyi kimi, Şah İsmayılın qanından axan qan dini mənsubiyyətə təsir edirsə, müsəlman qanıdır. Bizim peyğəmbərin arvadı Mariya müsəlmanlığı qəbul emtiş xristian olub. Eləcə də nümunə olaraq Osmanlı və Səvəfi sultanları və digər İslam hökmdarları xristin qadınlar alarkən onlar İslamı qəbul ediblər. Nizaməddin Şəmsizadə nəyə görə deyir ki, Şah İsmayılın qanından xristian qanı axır? Axı, onun nənəsi İslamı qəbul edib. Bu onu göstərir ki, bu adam alim kim təhlil etmə qabiliyyətinə malik deyil, ümimyyətlə, nə İslamı, nə də Azərbaycan tarixini, nə də baş verən hadisləri bilir. Şah İsmayıl təpədən dırnağa müsəlman olub, nənəsi, anası, dədəsi, babası da müsəlman oub. Şah İsmayılın milli kimliyi kimdir? Bunu dünyada hamı bilir ki, bir nəsil ata xətti ilə keçir, yəni kimlik ata xətti ilə müəyyən olunur. Dünyada yalnız yəhudilərdə yeni nəsli ana xətti ilə müəyyən edirlər. İndi bu Nizaməddin Şəmsizadə yəhudidir ki, ana xətti ilə Şah İsmayıl Xətainin kimiliyini müəyyən edir?! Ola bilsin ki, yəhudidir. Çünki o, özü şimal tərəfdəndir, ya yəhudidir, ya da ləzgidir. Çox maraqlıdır ki, həm Arif Rəhimzadə, həm də Nizaməddin Şəmsizadənin özlərinin milli kimliyi dəqiq bilinməyə-bilinməyə Azərbaycan türkünun tarixi, Azərbaycan tarixinin şəxsiyyəti haqqında bu cür şübhə toxumu səpirlər. Uzun Həsənin qızı olduğuna, yəni kimlik ata xətti ilə keçdiyinə görə Şah İsmayılın anası yüz faiz türkdür. Bunu həkim kimi deyirəm, genetika ata xətti ilə keçir. Ona görə atalığı təyin etmək olur, analığı təyin etmək mümkün deyil. Bu baxımdan, Nizaməddin Şəmsizadə tamamilə savadsız, əsassız bir mövqe bildirir. Bakı Dövlət Univesitetinin rəhbərliyi bu məsələyə münasibət bildirməlidir. Azərbaycanda 3-4 etnik xalq var, bunlar Azərbaycan türkləri, onun tarixi ilə bağlı ağızlarına gələni danışırlar. Biz, guya, türk deyilik, Xətainin qanında xristian qanı axır deyə mənasız danışırlar. Azərbaycan türklərinin yüzlərlə alimi var. O cümlədən də Abel Məhərrəmov var, özü də Ermənistan mənşəli türkdür. Ermənistanda yaşayanlar xalis türklər olub. Bu adamın universitetində onun millətinə, onun tarixinə bu cürə böhtan xarakerli, elmi əsası olmayan, tarixi faktları təhrif edən bir müsahibə verən adama o universitetdə olan türk alimin biri çıxıb cavab vermir. Demir ki, a kişi, xristianlıq inanc məsələsidir. İnanc necə qana təsir edə bilər? Yenə deyirəm, İslama görə bir müsəlman xristianla evlənə biməz. Çünki kəbin iki müsəlman arasında ola bilər. Xristianlarda kəbin yoxdur. Deməli, adını, dini dəyişib ki, Uzun Həsən Dəspinə xatunla evlənib. Onda bu böhtanı, yalanı niyə deyirsən? Bizim alimlərmizin saxta diplom alması, saxta elmlər doktoru adları daşıması və Azərbaycan dövlətinin universitetlərində, akademiyasında işləyib xalqa qarşı düşmən siyasəti aparmasının əsas səbəbi budur. Bu adamlar savadsızlıqla, müəyyən yollarla gəlib elmlər doktoru olub. Elmlər doktoru kimi adi orta məktəb şagirdinin belə, təkzib edəcəyi, əsası olmayan bir fikir deyir. Onun müsahibəsini birinci dəfə oxuyanda dəhşətə gəldim. Bu adamın alimliyini qırağa qoyaq, institut tələbəsi səviyyəsində savadı olsa, bilər ki, qan məsələsinin inanca, mədəniyyətə, əxlaqa, coğrafiyaya aidiyyatı yoxdur. Sosiologiyada qan birliyi deyilən rabitə var. Onun da mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ata xətti iə gəlir. Xalqın əmələ gəlməsində iki faktor var: Qan və yer faktoru. Şah İsmayıl Xətai Azərbaycan torpağında doğulub, atası da, babası da, nənəsi də türkdür. Getsinlər özlərinin damarında hansı millətin qanı axdığını müəyyən etsinlər. Artıq inglislər genetikada milli gen kəşf ediblər. Kimin şübhəsi var ki, Şah İsmayıl Xətainin damarında hansı qan var, buyursunlar qəbrini açsınlar, analiz etsinlər, görsünlər Şah İsmayıl hansı millətdəndir. Eləcə də Nizaməddin Şəmsizadənin qanını yoxlasınlar, baxsınlar, hansı millətdəndir? Özünü türk kimi dərk edən alimləri, Azərbaycan dövlətinin təəssübünü çəkənləri sizin qəzetiniz vasitəsilə çağırıram. İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva da özünü türk kimi dərk edirsə, onları da dəvət edirəm ki, Azərbaycanda türklərə qarşı tariximizə, coğrafiyamıza, mədəniyyətimizə, elmimizə düşmən qüvvələr geniş bir cəbhə açıb, bu cəbhənin qabağına hamı çıxmalıdır. Prezident də, Mehriban xanım da hesab edir ki, damarlarında türk qanı axmır, Abel Məhərrəmov da hesab edir ki, onun damarından türk qanı axmır, onda bəli, Şah İsmayıl Xətainin damarında nə qan axmasını dursun onlar da müdafiə etsinlər. Amma kim ki, öz damarındakı qanın nə olduğunu bilir, bilsinlər ki, Şah İsmayılın damarındakı qan bu gün Azərbaycan türklərinin damarında axan qanla eynidir. Bunda nə yunan, nə xristian, nə də başqa millətin qanı yoxdur. Şah İsmayıl təpədən dırnağa türkdür. O, özünü türk kimi dərk edib, türk üçün yaşayıb, türk üçün ölüb, türk üçün də bir imperiya yaradıb. Tarix durduqca özünü türk hesab edən insanların idealı olacaq. Bu gün dünyada həm xrisitan, həm də müsəlman ərəblər var. Eləcə də xristian və müsəlman tatarlar var. Eləcə də biz vaxtilə xristianlığı qəbul etmişik Sonradan İslamı qəbul etmişik. İndi Nizaməddin Şəmsizadə bu suala cavab versin. Bu xristian ərəblərlə, müsəlman ərəblər eyni millətdir, ya müxtəlif millətdir və yaxud xristian, müsəlman tatarları eyni millətdir? Müsəlman ərəblərin qanında hansı qan, kimin qanı axır? Bu fakt özü göstərir ki, bir millət hətta on dində ola bilər. Bu, onun qanını dəyişməz. Millət ərazi və qan birliyindən əmələ gəlir. Etnoqrafiya elmində deyilir ki, ərazi və qan birliyinə malik olan topluma qan birliyi deyilir. Xristianlıq isə əqidədir. Millətin əmələ gəlməsində əqidənin rolu yoxdur. Çünki bu bioloji əsasda əmələ gəlir. İndi Nizaməddin Şəmsizadə özündən yeni etnoqrafik nəzəriyyə irəli sürür. Sən demə, insanın milli kmiyi onun əqidəsinə aid imiş. Bəs, atesit insanlar hansı millətin nümayəndəsi olur?...
“Hürriyyət”
23:43
Digər xəbərlər