Təhsil siyasətindən uzaq olan Mikayıl Cabbarov “quzunu qurda tapşırır”

Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə Təhsil Nazirliyinə yeni səlahiyyət verilib. Belə ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) ümumi yığıncağı və Təhsil Nazirliyinin kollegiyasının birgə elmi sessiyasında çıxış edən təhsil naziri Mikayıl Cabbarov deyib ki, yeni səlahiyyətlərə uyğun olaraq, Təhsil Nazirliyi artıq birbaşa olaraq orta məktəb dərsliklərinin müəllifləri ilə müqaviələr bağlaya biləcək. Nazirin sözlərinə görə, təhsilin məzmununun təkmilləşdirilməsi qarşıda duran əsas məsələlərdəndir: "Bu baxımdan dərsliklərin məzmunu daim Təhsil Nazirliyinin diqqətindədir. Bir çox hallarda dərsliklərin keyfiyyəti barədə irəli sürülən fikirlər haqlı olaraq işıqlandırılır və ictimai müzakirələrə səbəb olur. Təklif edərdim ki, Təhsil Nazirliyinin müraciəti əsasında AMEA-nın alimləri də bu müzakirələrdə iştirak etsinlər və biz onları vaxtında, yəni, dərslik çap olunmamışdan əvvəl nəzərə ala bilək. Dərslik hazırlanan zaman ona dair fikirlər irəli sürülsə, bunun nəticəsi də daha effektli olar".

“Akademik orta məktəb kitabının müəllifi ola bilməz...”

Məsələ ilə bağlı təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov “Cümhuriyət” qəzetinə deyib ki, bu halda dərsliklərin inkişafından danışmaq olmaz: “Hörmətli təhsil naziri Mikayıl Cabbarovun nəzərinə çatdırmaq istəyirəm ki, hal-hazırda orta məktəblərdə istifadə olunan dərsliklərin böyük əksəriyyətinin müəllifi elə AMEA-nın professor və akademikləridir. Əlbəttə ki, onlar Azərbaycan elminə böyük xidmətlər etmiş, töhfələr vermiş şəxslərdir. Amma belə olan halda orta məktəb dərsliklərindən hansısa inkişaf gözləmək olmaz. Çünki orta məktəb kitabı akademik kitab olmamalıdır. Onda yerləşdirilən informasiyalar nə qədər sadə olsa, o qədər şagirdləri cəlb etmiş olacaq. Hesab edirəm ki, bu halda dərsliklərin inkişafından danışmaq olmaz. Çünki tenderə buraxılan alternativ dərsliklərə AMEA-nın komissiya üzvləri və ekspertləri mənfi rəy verəcək, bundan sonra onların həmkarlarının müəllifi olduqları dərsliklər qalib gələcək. Rusiyada heç bir akademik orta məktəb kitabının müəllifi ola bilməz. Bu, qeyri-etik hesab olunur. Çünki akademik adı orta məktəb dərsliyi müəllifi üçün o qədər də məqbul hesab edilmir”. 
Ekspert deyib ki, son üç il ərzində Azərbaycan təhsil sistemində demək olar ki, hər ay islahat və yeniliklərin şahidi oluruq: “Bir neçə ay bundan əvvəl məhz dərslik siyasətinə təsir göstərə biləcək vacib qərarlardan birini də məhz Təhsil Nazirliyi vermişdi. Belə ki, Təhsilin İnkişafı üzrə Dövlət Strategiyasına əsasən, 2020-ci ilə qədər ümumtəhsil məktəblərində təhsil alan bütün şagirdlər planşetlərlə təmin olunacağı barədə rəsmi məlumat verildi.  Hansı formada şagirdə, oxucuya çatdırılmasından asılı olmayaraq dərsliklərin məzmununa ciddi nəzarət edilməlidir. Çünki, keçmiş postsovet dövlətləri arasında Azərbaycanda olduğu qədər təhsilə dövlət səviyyəsində ayrılan sərmayə və diqqət heç yerdə yoxdur”.
Kamran Əsədov qeyd edib ki, danılmaz faktdır ki, şagird üçün əsas bilik mənbələrindən biri də dərsliklərdir: “Dərslərin keyfiyyətli olması üçün dəsrliklərin rolu çoxdur.Əgər hər hansı fənn üzrə keyfiyyətli dərslik olarsa, şagirdlər üçün həmin fənni mənimsəmək bir o qədər rahat olar. Artıq illərdir ki, Azərbaycanda ümumtəhsil məktəbləri üçün yeni kitablar nəşr olunur. Demək olar ki,bütün siniflər üzrə yeni kitablar nəşr olunub. Kitablar dizayn cəhətdən  professional şəkildə olsa da, içində olan materiallar barəsində bunu deyə bilməyəcəm. Çünki xüsusilə aşağı sinif kitablarında çoxsaylı nöqsanlar mövcuddur. Xüsusilə, qeyd etməliyəm ki, dərsdə tədris vəsaitlərinin rolu böyükdür. Belə ki, şagirdlər bir çox  bilikləri dərsliklərdən əldə edirlər. Dərsliklərlə bərabər yeni test topluları, əlavə dərs matrealları da çap olunur. Orta məktəb şagirdlərinə verilən test tapşırıqlarına nəzər yetirəndə nə qədər şagirdlər üçün çətin olduğunu görmək olur. Bu onu göstərir ki, dərsliklər üzrə vahid strategiya müəyyən olunsa da, yekunda bu standartlar kağız üzərində qalır.  Qeyd edim ki, dərslikdən fərqli olaraq, standartın tələbləri mənimsənilmir, o tələblərə qeyd-şərtsiz əməl edilir. Digər tərəfdən, standart, şagirdin dərs ilinin sonuna mənimsəməli olduğu bilik və bacarıqları səviyyəsinin yalnız yol verilən aşağı həddini normalaşdıran tələblər sistemindən ibarət sənəd olub, bu bilik və bacarıqlara hansı üsullarla yiyələnməli olduğunu təyin etmir. Dərslik isə həm şagirdin dərs ilinin sonuna mənimsəməli olduğu bilik və bacarıqları səviyyəsinin yol verilən aşağı həddini, həm standartın tələblərinin nəzərdə tutmadığı daha yüksək səviyyəli bilik və bacarıqları, həm də şagirdin mənimsədiyi bilik və bacarıqları əyani olaraq, nümayiş etdirməsi üçün lazım gələn metodları, yanaşmaları, vasitələri və vəsaitləri özündə ehtiva edir. Bu o deməkdir ki, əgər dərsliklər məzmun standartlarının tələbləri əsasında işlənib hazırlansaydı, o halda, şagirdin dərs ilinin sonuna mənimsədiyi bilik və bacarıqların səviyyəsi məzmun standartlarının normalaşdırdığı səviyyənin yol verilən aşağı həddi ilə məhludlaşar, şagird daha yüksək səviyyəli bilik və bacarıqlara yiyələnmək imkanlarından məhrum edilmiş olardı”.

“Vahid dərslik mərkəzi yaradılsın...”

Ekspertin fikrincə, dərsliklər məzmun standartlarının tələbləri əsasında deyil, əvvəlcədən işlənib hazırlanmış, daha əhatəli sənəd olan fənn proqramları əsasında işlənib hazırlanmalıdır. Fənn proqramları isə kurrikulum demək deyil. Məzmun standartları isə dərsliklərin məzmunu əsasında işlənib hazırlanmalıdır: “Mən təklif edirəm ki, bizdə bir fənn üzrə müxtəlif dərsliklər olsun. Bu təcrübədən Hollandiyada istifadə olunur. Məsələn, bu ölkədə bir fənn üzrə 6 dərslik var. Sual oluna bilər ki, niyə belədir? Ona görə ki, müəllim özünün və şagirdlərin hazırlığından asılı olaraq onlardan uyğun gələnini seçə bilsin. Bu, imkan yaradacaq ki, məktəblərdə şablon, qəlibə salınmış dərsliklərdən istifadə olunmasın. Çünki məktəblərdə şablon dərsliklərdən istifadə edilməsi dərslərin də şablonlaşmasına gətirib çıxarıb. Məsələn, bu gün məktəblərdə müəllimlər hər bir dərs üçün plan tərtib edir. Həmin plan 12-13 maddədən ibarət olur. Tutaq ki, məqsəd, motivasiya, dərsin strukturu, metodları, qiymətləndirmə, nəticə, evə tapşırıq və sair. Yəni, hər müəllim bu cür qəlibə salınmış 1-2 səhifəlik plan tərtib etməklə sinifə daxil olur. Əslində dərslik yaradıcı olmalıdır ki, müəllim də öz yaradıcılığını ortaya qoysun. Bugünkü dərsliklərdə müəllimlərin yaradıcılığını əllərindən almışdır. Onlara  indiki dərsliklər imkan vermir ki, özü istədiyi kimi dərs keçsin. İndi müəllimlər demək olar ki, robotlaşıblar. Bir sözlə, biz müəllimlərə müstəqillik vermirik”.
Kamran Əsədov onu da əlavə edib ki, keyfiyyətli dərsliklərin hazırlanması hər bir təhsil sistemi üçün prioritet məsələdir. Xüsusilə də informasiya cəmiyyətində yaşadığımız indiki dövrdə biliklərin məzmunca köhnəlmə intensivliyi artdıqca, bütün keyfiyyət meyarlarına uyğun gələn dərslik nümunələrinin hazırlanması aktuallaşır: “Artıq təhsilalan 20-30 il bundan əvvəlki kimi ancaq dərslik vasitəsilə bilik əldə etmir. Bu gün bilik qazanmağın məkan və zaman ölçüləri dəyişdiyindən dərsliklər də bu rəqabətə dözümlü ola bilməlidirlər.Təəssüflər olsun ki, bizdə yeni standartlar əsasında yazılan kitablar elə köhnənin üzərində kiçik redaktə etməklə yeni kurrikulum adı altında çap etdirilməsi ilə başa çatır. Başqa bir təklifim də odur ki, vahid dərslik mərkəzi yaradılsın. Daha dərsliklər nəşriyyatlar tərəfindən hazırlanıb təqdim edilməsin. Müstəqil olan dərslik idarəsi müxtəlif mütəxəsisləri cəlb edərək vahid standartlar əsasında dərsliklər yazsınlar”.

Alçina Amilqızı
Cebhe.info

11:26