ABŞ-ın “Karnegi” Fondunun Rusiya Mərkəzinin eksperti, politoloq Aleksey Malaşenko Ermənistan - Azərbaycan münaqişəsindən danışıb.Münaqişə zonasında fevral eskalasiyasını və danışıqların dalana dirənməsini şərh edən Malaşenkonun sözlərinə görə, nə qədər ki, bu münaqişə nizamlanmayıb, bu cür insidentlərlə müşayiət olunan şiddətli toqquşmaların vaxtaşırı olaraq təkrarlanmasını gözləmək lazımdır. Ekspert əlavə edib ki, hazırda münaqişənin nizamlanması üçün zəmin yoxdur: “Nə qədər ki, tərəflər ənənəvi siyasətlərini davam etdirirlər, bu dalandan çıxış yolu görünmür.Tarix də bunu göstərir ki, belə regional münaqişələr əbədi davam edə bilər.Ona görə də mən münaqişənin aradan qaldırılması və ya nizamlanması yollarından danışa bilmərəm”.Keçən gün ATƏT-in Minsk Qrupunun keçmiş amerikalı həmsədri Ceyms Uorlik də Malaşenkonun fikirlərinə bənzər açıqlama vermişdi. Lakin rusiyalı ekspertdən bir az irəli gedən Uorlik Dağlıq Qarabağın statusunun müəyyən olunmasıyla bərabər, işğal edilmiş ərazilərin Azərbaycana qaytarılmasından da danışmışdı. Keçmiş həmsədrdən əvvəl isə ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CIA) “kölgəsi” hesab olunan “Stratfor” Analitik Mərkəzi münaqişə ilə bağlı sensasion iddia ilə çıxış etmişdi. Mərkəzin yayımladığı sənədə görə, Rusiya münaqişənin həllinə hazırlaşır və buna görə də Ermənistana təzyiqləri artırıb.

Ağ Evdən gözlənilməz fəallıq

Ümumiyyətlə, ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampın öz vəzifəsinin icrasına başlayandan Ağ Evə yaxın siyasi dairələrdən vaxtaşırı olaraq, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair açıqlamalar verirlər.ABŞ dövlət katibi Reks Tillerson da bir neçə gün əvvəl rəsmi Vaşinqtonun münaqişənin diplomatik yolla həll variantını dəstəklədiyini və həll istiqamətində aktivliyini artıracağını açıqlamışdı.Mütəxəssislər Tramp hökumətinin aktivliyini təsadüf hesab etmirlər.Ehtimallara görə, Rusiya Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı həm Azərbaycan, həm də Ermənistanı razı salacaq təkliflə çıxış etməyə hazırlaşır.Ağ Evin gözlənilməz fəallığını bununla izah edən ekspertlərin fikrincə, Amerikada onu dəqiq bilirlər ki, əgər münaqişə Rusiyanın maraqlarını əks etdirən formada həllini tapacaqsa, bu, ABŞ-ın regional maraqlarını təhlükə qarşısında qoyacaq. Nəzərə alsaq ki, Kremlin yeni həll variantında rus qoşunlarının “sülhyatarma missiyası” adı altında regionda yerləşdirmək ehtimalı müzakirə mövzusudur, bu baxımdan da Amerika narahat ola bilər.

ABŞ Azərbaycanı dəstəkləyə bilərmi?

ABŞ-dan son bir ayda bir neçə dəfə verilən açıqlamalara gəlincə, demək olar ki, səsləndirilən bütün fikirlərdə “işğal edilmiş ərazilərin Azərbaycana qaytarılması” məsələsinin üzərində çox dayanılır.Əlbəttə, ABŞ da “işğal edilmiş ərazilər” deyəndə, Qarabağ ətrafı rayonları nəzərdə tutulur.Uorlikin bəyanatında da bu məsələ açıq formada ifadə olundu.Keçmiş həmsədr bildirdi ki, Dağlıq Qarabağın statusunun müəyyən olunmasıyla yanaşı, işğal edilmiş ərazilərin Azərbaycana qaytarılması məsələsindən də danışmaq lazımdır.Buna özlüyündə Tramp hökumətinin münaqişə ilə bağlı “həll formulu” kimi də başa düşmək olar.Amma bir məsələ də var ki, ABŞ Rusiya ilə müqayisədə Cənubi Qafqazdakı problemlərin həllinə kompleks yanaşır.Əgər Amerika fəallığını artırıb problem Azərbaycanın şərtləri daxilində həllini tapacaqsa, Ağ Ev buna etiraz etməyəcək.Bunun əksi də mümkündür. Məsələn, Azərbaycan tərəfi Qarabağdakı separatçıların “müstəqilliyini” tanısa, bu da Ağ Ev baxımından qəbul olunan variant olacaq. Ağ Evin marağındadır ki, məsələ həll olunsun və regionda möhkəmlənmək üçün münbit şərait yaransın, Rusiyanın Azərbaycan və Ermənistana təzyiq imkanları maksimal həddə məhdudlaşsın.ABŞ münaqişəyə Ermənistan və Azərbaycana təzyiq vasitəsi kimi baxmır.
 

Trampın “Təcili tədbirlər planı”

Rusiyanın baxışları ABŞ-la haçalanır.Məsələyə daha çox münaqişənin dondurulması prizmasından baxan Kreml bununla həm Azərbaycan, həm də Ermənistana təzyiq rıçaqlarını əlində saxlamağa çalışır.Kreml maksimum çalışır ki, ətraf rayonlar Azərbaycana Dağlıq Qarabağın statusunun Ermənistanın lehinə müəyyən olunması qarşılığında “güzəşt” kimi qaytarılsın.Rusiyadan son iki ildə rəsmi Bakıya nəzəri olaraq edilən bütün təkliflərdə bu məsələ öz əksini tapıb. Amma Rusiyanın marağında olan başqa bir məsələ var. Ətraf rayonlar Azərbaycana qaytarıldıqdan sonra Dağlıq Qarabağın statusu məsələsi uzunmüddətli müzakirələrə buraxılmalıdır.Kreml bununla Azərbaycana təsir imkanlarını saxlamaq niyyətindədir. Ən az nəzəri olaraq Ermənistan və Azərbaycanı barışdıran Rusiya, bu iki düşmən ölkənin eyni hərbi-siyasi blokda (Avrasiya İttifaqı və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı) təmsil olunmasına şərait yaratmağa çalışır. Ağ Ev isə münaqişəyə “Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik” strategiyası prizmasından kompleks yanaşır.Ehtimal olunur ki, Tramp adiministrasiyası yeni Cənubi Qafqaz siyasətinə uyğun olaraq, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı yeni təkliflə çıxış edəcək.Ekspertlər bunu Rusiyanın təhlükəli manevrlərinə qarşı “Ağ Evin təcili tədbirlər planı” adlandırırlar.

Mənsur Rəğbətoğlu

Cebhe.info